Lịch sử bình đựng phiếu mật nghị bầu giáo hoàng

Từ chén thánh truyền thống đến urna nghi lễ

Trong sâu thẳm của Nhà nguyện Sistina – nơi ánh sáng trời chiếu xuyên qua vòm ngói cao và lặng lẽ phủ xuống bức họa Phán Xét Cuối Cùng – có một nghi tiết kín đáo nhưng đầy quyền lực vẫn được giữ gìn qua bao thế kỷ: nghi thức bỏ phiếu bầu Giáo hoàng.

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Ở trung tâm nghi thức ấy không chỉ có lời thề long trọng hay những tờ phiếu viết tay bằng mực đen trên giấy màu kem, mà còn có một vật thể ít được nhắc tên, song mang giá trị biểu tượng vô biên – đó là chiếc bình phiếu, hay còn gọi bằng tiếng La-tinh là urna.

Từ thời Trung cổ, các mật nghị hồng y đã sử dụng những chén thánh hoặc hộp đựng Mình Thánh để thu phiếu. Những chén ấy không phải là loại đồ thờ bình thường mà là các vật đã từng được dùng trong Thánh lễ, nay được biệt riêng cho mục đích cử hành nghi lễ bầu giáo hoàng – một hình thức hiến tế thiêng liêng, nơi mỗi lá phiếu là một lời cầu xin Thánh Thần soi dẫn, không phải là hành động của chính trị mà là linh thao của thần học.

Trong một tấm thảm cổ treo tại bảo tàng Vatican, người ta còn thấy mô tả cảnh tượng một vị kiểm phiếu nghiêng mình nhìn kỹ vào lòng chén thánh để dò tìm lá phiếu bị thất lạc trong mật nghị bầu Giáo hoàng Urbanô VIII. Chiếc chén ấy, theo ghi chép, là một chiếc chén lớn bằng bạc, đi cùng một hộp đựng Mình Thánh (pyx hoặc ciborium), cả hai vẫn còn được lưu giữ trong phòng thánh Sistina như chứng tích sống động của thời đại mà thần quyền lặng lẽ hơn vương quyền.

Thời ấy, nghi lễ được thực hiện như sau: mỗi vị hồng y, sau khi viết tên người được chọn, sẽ gấp lá phiếu, cầm lấy bằng hai tay, tiến lên bàn thờ, đặt lá phiếu ấy lên một chiếc đĩa, rồi từ từ nghiêng đĩa để lá phiếu rơi vào trong lòng chiếc chén bạc. Từng chiếc phiếu sau đó được lấy ra kiểm đếm, xâu lại bằng chỉ đỏ, rồi bỏ vào hộp Mình Thánh để chờ đốt – hành vi mang đầy tính phụng vụ, như thể ý chí con người cũng cần được thiêu rụi để nhường chỗ cho thánh ý Thiên Chúa.

Đổi mới dưới triều Gioan Phaolô II và sự ra đời của bộ urna mới

Tuy nhiên, vào cuối thế kỷ XX, với sự gia tăng số lượng hồng y cử tri và những điều chỉnh về quy trình do Tông hiến Universi Dominici Gregis ban hành năm 1996 bởi Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tòa Thánh nhận thấy cần đổi mới hình thức và số lượng thùng phiếu.

Lần đầu tiên, một bình thứ ba được yêu cầu – dành riêng cho những hồng y già yếu không thể rời phòng. Trước đây, phiếu của họ được thu riêng và đặt vào một hộp phụ trợ; nhưng từ sau năm 1996, Vatican chính thức quy định phải có một bộ ba urna độc lập, thiết kế mới, đồng bộ và phù hợp nghi lễ.

Để thực hiện điều này, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã giao nhiệm vụ cho Cecco Bonanotte, nhà điêu khắc nổi tiếng người Ý – cũng là tác giả của cánh cửa mới Bảo tàng Vatican khánh thành năm Thánh 2000 – thiết kế ba chiếc bình phiếu mới.

Ba bình phiếu chính thức của mật nghị bầu giáo hoàng: bình thu phiếu trực tiếp, bình thu phiếu của hồng y bệnh, và bình đốt phiếu sau kiểm. Thiết kế bởi nghệ sĩ Cecco Bonanotte, lần đầu sử dụng năm 2005.Nguồn: CBSNews.com

Ba chiếc này được đúc bằng bạc và đồng mạ vàng, mang hình vòm bán cầu, có nắp bản lề, trang trí biểu tượng Người Mục Tử Nhân Lành, chim sẻ, nho, lúa mì – những hình ảnh không chỉ đẹp về mỹ thuật mà còn đầy tính thần học: nhắc nhớ vai trò của Giáo hoàng như kẻ yêu mến và chăn dắt đoàn chiên của Đức Kitô, như Phêrô năm xưa thưa lại: “Lạy Thầy, Thầy biết con yêu mến Thầy” – và rồi được lệnh: “Hãy chăn dắt chiên Ta.”

Nghi lễ sử dụng urna trong các mật nghị hiện đại

Trong mỗi Mật nghị kể từ năm 2005, bộ ba urna này được mang ra, đặt trang trọng giữa Sistina. Vị hồng y, sau khi ghi phiếu, sẽ cầm lấy bằng tay, đọc lời thề Latinh

“Testor Christum Dominum…” – “Con lấy Đức Kitô làm chứng rằng con đã bầu cho người mà con tin rằng xứng đáng nhất,”

rồi đặt phiếu lên đĩa kim loại, nghiêng nhẹ để lá phiếu rơi vào urna thứ nhất. Những hồng y bệnh được phục vụ bởi ba infirmarii sẽ bỏ phiếu và để trong urna thứ hai.

• Một vị hồng y cao tuổi đang nghiêng đĩa bạc để lá phiếu rơi vào urna – một chiếc chén lễ mạ vàng được dùng trong nghi lễ mật nghị bầu giáo hoàng. Cảnh vật tĩnh lặng, ánh sáng ấm, đúng quy trình phụng vụ truyền thống. Ảnh được tạo bằng GPT-4o (ChatGPT) – kỹ thuật vẽ sơn dầu phong cách cổ điển.

Sau khi kiểm xong, phiếu được bỏ vào chiếc thứ ba để đốt – ngọn khói ấy, trắng hay đen, sẽ bay lên trời như một lời khấn nguyện, hay như tiếng kèn phán quyết.

Từ thời kỳ các chén thánh truyền thống cho đến bộ bình hiện đại của Bonanotte, hành trình của những chiếc thùng phiếu ấy chính là câu chuyện của một Giáo hội luôn trân trọng truyền thống nhưng không ngại đổi mới, luôn giữ trọn thiêng liêng nhưng vẫn thực tế nghi lễ.

Các bình ấy – dù là chén bạc cổ từ thời Urban VIII hay chiếc urna mạ vàng hiện đại – đều là “mạch thiêng” nối giữa ý người và ý Chúa, nơi mà sự chọn lựa không còn là biểu quyết mà là một hiến lễ.

Nếu các ngai vàng được trao bằng kiếm và vương miện, thì ngai Phêrô lại được hình thành từ lời thề, khói trắng và… một chiếc bình. Nhưng chiếc bình ấy không rỗng – nó đầy ắp thầm lặng, cầu nguyện, kỳ vọng và cả nỗi run rẩy của lịch sử.