Bức tranh “Chiều tà” (1915) của vua Hàm Nghi, sơn dầu, khổ 35x46cm. Tác phẩm tái hiện phong cảnh hoàng hôn buồn bã với gam màu trầm ấm, gợi cảm xúc sâu lắng về nỗi nhớ quê hương và cuộc đời lưu vong của vị vua trẻ.
Bức tranh “Chiều tà” (Déclin du jour), sáng tác năm 1915, là một trong những tác phẩm nổi bật của vua Hàm Nghi – vị hoàng đế yêu nước nhưng bị lưu đày khỏi quê hương. Bức tranh này không chỉ ghi lại một cảnh hoàng hôn buồn bã và tĩnh lặng tại Algeria, nơi ngài phải sống lưu vong, mà còn là tiếng lòng của một vị vua xa xứ, luôn khắc khoải nỗi nhớ quê nhà.
Bối cảnh ra đời của bức tranh
Vua Hàm Nghi (1871-1944) là vị hoàng đế của triều Nguyễn, nổi tiếng với cuộc khởi nghĩa Cần Vương chống Pháp. Sau khi cuộc khởi nghĩa thất bại, ngài bị bắt và lưu đày sang Algeria từ năm 1889. Tại đây, thay vì cam chịu số phận, nhà vua đã tìm đến hội họa như một lối thoát tinh thần. Ngài học hội họa với họa sĩ Marius Reynaud và sau đó tiếp xúc với các phong cách nghệ thuật phương Tây như Ấn tượng và Hậu ấn tượng. Tác phẩm “Chiều tà” là kết quả của quá trình này, một sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật hội họa phương Tây và tâm hồn phương Đông.
Nội dung và phong cách nghệ thuật của “Chiều tà”
Bức tranh “Chiều tà” không phải là cảnh hoàng hôn của Algeria mà nhiều khả năng tái hiện một ký ức về khung cảnh quê nhà Việt Nam, nơi nhà vua đã bị cách xa. Cảnh đồng quê trong tranh được vẽ dưới bầu trời chiều, với ánh nắng nhạt dần và hàng cây thẳng đứng, không gian mờ ảo của bóng hoàng hôn trải dài. Bầu trời trong tranh ngả sắc hồng tím, tạo ra một không gian yên tĩnh nhưng đầy suy tư.
Phong cách hội họa của bức tranh chịu ảnh hưởng rõ rệt từ **trường phái Hậu ấn tượng** (Post-Impressionism). Trường phái Hậu ấn tượng nhấn mạnh tính chủ quan của nghệ sĩ, không chỉ tái hiện ánh sáng và màu sắc, mà còn thể hiện chiều sâu cảm xúc. Những nét cọ chắc, đậm và cách sử dụng màu sắc tương phản trong bức tranh “Chiều tà” của vua Hàm Nghi tạo nên một không gian ấn tượng, nơi cảm xúc của nhà vua về nỗi nhớ quê hương được khắc họa rõ nét. Phong cách này cũng chịu ảnh hưởng từ những danh họa như **Paul Cézanne** và **Paul Gauguin**, những người tiên phong trong việc đưa cảm xúc và tư duy cá nhân vào tác phẩm của mình. Các yếu tố nghệ thuật Hậu ấn tượng tập trung vào việc phá vỡ quy luật phối cảnh và đưa ra những sáng tạo độc đáo, thể hiện mạnh mẽ trong các mảng màu lớn và không gian mở của bức “Chiều tà”.
Để hiểu thêm về phong cách Hậu ấn tượng, bệ hạ có thể tham khảo thêm tại: Tate – Post-Impressionism.
Cảnh đồng quê trong tranh có thể không mô tả chính xác một địa điểm thực tế, mà là sự pha trộn giữa ký ức và cảm xúc của nhà vua về quê hương Việt Nam. Đây là một sự biểu đạt sâu sắc của một người xa xứ, khao khát trở về nhưng bất lực trong hoàn cảnh lịch sử.
Giá trị nghệ thuật và lịch sử của “Chiều tà”
“Chiều tà” không chỉ là một bức tranh phong cảnh đơn thuần mà còn mang trong mình câu chuyện về cuộc đời của vua Hàm Nghi – vị vua trẻ bị cầm tù xa xứ. Với phong cách chịu ảnh hưởng từ danh họa Paul Gauguin và trường phái Nabis, tác phẩm này đánh dấu một bước tiến lớn trong sự phát triển hội họa của vua Hàm Nghi, cho thấy sự thấu hiểu sâu sắc về nghệ thuật phương Tây.
Đặc biệt, bức tranh này còn cho thấy sự kết hợp độc đáo giữa truyền thống và hiện đại. Dù vẽ theo phong cách phương Tây, nhưng vua Hàm Nghi vẫn giữ được hồn cốt của người Việt, với những cảm xúc tinh tế và sự nhạy cảm đặc trưng của văn hóa Á Đông. Bức tranh như một lời nhắn gửi về tình yêu quê hương, sự tiếc nuối và trăn trở của ngài.
Kết luận
Bức tranh “Chiều tà” không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật xuất sắc, mà còn là biểu tượng cho lòng yêu nước và tâm hồn sâu sắc của vua Hàm Nghi. Qua từng nét cọ và màu sắc, người xem có thể cảm nhận được sự cô đơn và nỗi nhớ quê hương của nhà vua, đồng thời thấy được sự tài hoa và tinh tế của ngài trong cách tiếp cận nghệ thuật. “Chiều tà” không chỉ là một bức tranh mà còn là một câu chuyện về lòng yêu nước, sự kiên cường và tình yêu nghệ thuật không bao giờ tắt.
Vua Hàm Nghi (1871-1944) là vị hoàng đế thứ tám của triều Nguyễn, lên ngôi vào năm 1884 khi mới 13 tuổi. Ngài nổi tiếng với cuộc khởi nghĩa Cần Vương, kêu gọi toàn dân chống thực dân Pháp. Tuy nhiên, sau khi cuộc khởi nghĩa thất bại vào năm 1888, vua Hàm Nghi bị bắt và lưu đày sang Algeria từ năm 1889 cho đến cuối đời. Trong thời gian sống lưu vong, ngài không chỉ chuyên tâm vào hội họa mà còn học điêu khắc và để lại nhiều tác phẩm nghệ thuật có giá trị. Những tác phẩm của ngài, như bức “Chiều tà”, mang đậm nét suy tư, trầm mặc, và thể hiện tâm hồn của một người con xa quê hương. Vua Hàm Nghi mất tại Algeria vào năm 1944, nhưng tên tuổi của ngài vẫn sống mãi trong lịch sử và văn hóa Việt Nam.
Trường phái Hậu ấn tượng (Post-Impressionism) là một phong cách nghệ thuật xuất hiện vào cuối thế kỷ 19, nhằm phát triển và mở rộng từ trường phái Ấn tượng. Thay vì chỉ tái hiện ánh sáng và màu sắc theo cách tự nhiên, các họa sĩ Hậu ấn tượng như Paul Cézanne, Paul Gauguin và Vincent van Gogh đã tập trung vào việc biểu đạt cảm xúc và tư duy cá nhân qua nét cọ, màu sắc và cấu trúc tranh. Họ không chỉ tái hiện hiện thực, mà còn tạo ra không gian tưởng tượng, mang đến chiều sâu cảm xúc mạnh mẽ. Hậu ấn tượng đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều trường phái nghệ thuật hiện đại sau này.
Tìm hiểu thêm tại Tate – Post-Impressionism.
Đọc thêm về cuộc đời vua Hàm Nghi và những tác phẩm nghệ thuật của ngài. Khám phá thêm về các tác phẩm hội họa Việt Nam nổi bật khác tại Nghệ Thuật Xưa.
Khám phá thêm từ Đường Chân Trời
Đăng ký để nhận các bài đăng mới nhất được gửi đến email của bạn.