Fuxing CR400 “Phục Hưng” Đường Sắt Á Đông

Sau giai đoạn “Hòa hợp”, Trung Quốc tự hào giới thiệu thế hệ tàu cao tốc hoàn toàn “Made in China” – Fuxing CR400. Mang ý nghĩa “Phục Hưng”, đoàn tàu này là minh chứng cho sự trỗi dậy mạnh mẽ về công nghệ của Trung Quốc. Bài viết sẽ khám phá những cải tiến vượt trội, khả năng vận hành ấn tượng và tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của Fuxing CR400 trên bản đồ đường sắt thế giới. Để hiểu rõ hơn về “niềm phục hưng trên đường ray Á Đông”, xin mời Đường Chân Trời tiếp tục.

Tàu “Phục Hưng” CR400BF trong đêm, với đôi đèn pha sáng rực, xuất phát từ ga Thượng Hải Hồng Kiều.

CR400 là niềm tự hào mới của đường sắt Trung Quốc, hoàn toàn do Trung Quốc thiết kế và chế tạo. Sau giai đoạn “Hòa hợp” Hexie đầy thành công lẫn tranh cãi, Trung Quốc bước sang chương mới: tự lực tự cường phát triển thế hệ tàu cao tốc hoàn toàn nội địa. Kết tinh của nỗ lực này là dòng tàu CR400 “Fuxing” (Phục Hưng), ra mắt năm 2017. Ngay từ tên gọi “Phục Hưng”, Trung Quốc đã khẳng định tham vọng: tàu CR400 là biểu tượng cho sự trỗi dậy kỹ thuật của đất nước, không còn phải vay mượn công nghệ bên ngoài. Đây là thành quả sau nhiều năm Trung Quốc đầu tư mạnh cho R&D: hàng chục viện nghiên cứu, trường đại học và công ty trong nước cùng tham gia một chương trình chung thiết kế mẫu “EMU tiêu chuẩn Trung Quốc” từ năm 2012. Chỉ vài năm sau, nguyên mẫu CR400 ra đời và nhanh chóng được sản xuất loạt. Khi những đoàn tàu Phục Hưng sơn màu trắng-đỏ đầu tiên lăn bánh trên tuyến Bắc Kinh – Thượng Hải năm 2017, người dân Trung Quốc hân hoan tự hào vì cuối cùng đã có tàu cao tốc “Made in China” đúng nghĩa.

Từ năm 2013-2015, các kỹ sư thuộc tập đoàn CRRC (Trung Quốc) miệt mài xây dựng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật mới cho tàu cao tốc – thống nhất những gì đã học được từ Hexie và bổ sung sáng kiến riêng. Đến năm 2016, nguyên mẫu đầu tiên của CR400 (còn gọi là EMU Trung Quốc tiêu chuẩn) xuất xưởng. Sau hàng trăm nghìn km thử nghiệm độ tin cậy, tháng 6/2017, hai đoàn tàu CR400AF và CR400BF chính thức được giới thiệu và đặt tên “Fuxing”. Khác với giai đoạn trước có nhiều mẫu mã chắp vá từ đối tác, lần này Trung Quốc thống nhất một nền tảng chung: CR400 có nghĩa là tàu tốc độ 400 km/h, với hai phiên bản A và B do hai nhà máy khác nhau sản xuất (Qingdao Sifang và Changchun). Ngay khi ra mắt, Fuxing được đưa vào khai thác trên tuyến cao tốc nhộn nhịp nhất Bắc Kinh – Thượng Hải. Sự kiện này có tiếng vang lớn, bởi lần đầu vận tốc khai thác 350 km/h được khôi phục ở Trung Quốc sau vụ tai nạn 2011 (trước đó vì an toàn, tàu Hexie bị hãm tốc xuống 300 km/h vài năm). Từ 2017 đến nay, CRRC đã chế tạo hàng trăm đoàn tàu Fuxing, không chỉ phục vụ trong nước mà còn xuất khẩu bước đầu.

Mỗi đoàn Fuxing CR400 gồm 8 toa, chiều dài khoảng 209 m, rộng 3,36 m, cao 4,06 m. Tàu có cấu hình động lực phân tán, tổng cộng 8 động cơ đồng bộ vạn năng, cho công suất khoảng 8 – 10 MW tùy phiên bản. Sức chứa hơn 550 hành khách, với các hạng ghế: hạng 2, hạng 1 và ghế thương gia (còn gọi là “ghế mềm đặc biệt”) – tương đương khoang thương gia máy bay, có ghế ngả phẳng và phục vụ riêng. Tốc độ vận hành tối đa của CR400 là 350 km/h, ngang các tàu Hexie, nhưng độ ổn định được nâng cao và khả năng tăng tốc tốt hơn. Đặc biệt, Fuxing đã thử nghiệm thành công chạy đối đầu hai đoàn tàu cùng lúc với vận tốc mỗi tàu 420 km/h (nghĩa là gặp nhau ở tốc độ tương đối 840 km/h) mà vẫn an toàn. Đây là thành tích rất ấn tượng, chứng tỏ độ tin cậy của thiết kế mới.

Về kỹ thuật, CR400 trang bị hệ thống phanh tái sinh hiện đại: khi hãm, động cơ biến thành máy phát điện trả ngược điện năng về lưới, giúp giảm mài mòn má phanh và tiết kiệm điện. Các cảm biến thông minh dọc thân tàu liên tục gửi dữ liệu về trung tâm để giám sát tình trạng tàu theo thời gian thực.

Nếu Hexie là “hòa hợp” công nghệ ngoại, thì Fuxing mới chính là bản sắc công nghệ Trung Quốc. Tàu CR400 được thiết kế để phù hợp tối ưu với hạ tầng đường sắt Trung Quốc và nhu cầu khai thác thực tế. Ví dụ, hệ thống điều áp trong toa của Fuxing cải tiến để khi tàu lùa vào đường hầm dài – một tình huống rất phổ biến trên cao tốc Trung Quốc – hành khách không bị ù tai hay khó chịu do sóng xung kích. Vỏ tàu sử dụng hợp kim nhôm độ bền cao sản xuất trong nước. Phần mũi tàu CR400 được tạo hình như “mũi rồng” cách điệu, sơn dải đỏ chạy dọc thân trắng, vừa mang nét thẩm mỹ Á Đông vừa tối ưu khí động (mũi kéo dài hơn so với CRH cũ để giảm tiếng nổ không khí khi vào hầm). Hệ thống tín hiệu mới CTCS-3 cao cấp hơn, cho phép khoảng cách giữa các đoàn tàu Fuxing rút ngắn, tăng năng lực thông qua tuyến.

Hiện nay, tàu CR400 Fuxing không chỉ chạy ở đồng bằng nội địa mà còn chinh phục những địa hình khắc nghiệt. Năm 2020, Trung Quốc khai trương tuyến cao tốc đầu tiên tới cao nguyên Tây Tạng – tuyến Thanh Hải – Lhasa. Để chạy trên cao nguyên thiếu oxy và địa hình dốc, CRRC đã chế tạo phiên bản Fuxing “cao nguyên” đặc biệt, có hệ thống tạo oxy bổ sung trong toa và động cơ hiệu chỉnh để hoạt động tốt ở độ cao trên 3.000 m. Điều này cho thấy khả năng tùy biến linh hoạt của nền tảng Fuxing. Ngoài ra, Trung Quốc cũng bắt đầu xuất khẩu công nghệ tàu Fuxing: năm 2022, tuyến cao tốc Jakarta – Bandung ở Indonesia đặt mua 11 đoàn tàu CR400AF, lần đầu tiên đưa tàu cao tốc Trung Quốc ra thế giới. Đây là bước đệm để CRRC tìm kiếm thêm thị trường quốc tế, cạnh tranh trực tiếp với các hãng Alstom, Siemens của phương Tây.

Hiện nay, tàu Fuxing CR400 được ưu tiên chạy trên các tuyến cao tốc quan trọng nhất Trung Quốc: Bắc Kinh – Thượng Hải, Bắc Kinh – Quảng Châu – Thâm Quyến, Bắc Kinh – Cáp Nhĩ Tân, v.v. Những đoàn tàu màu trắng-đỏ hiện đại này đã trở thành hình ảnh quen thuộc tại các nhà ga lớn. Tính đến 2021, Trung Quốc đã có hơn 400 đoàn tàu Fuxing các loại (gồm CR400, CR300 tốc độ thấp hơn và CR200 cho tuyến thường) trong biên chế. Giá vé đi tàu Fuxing nhìn chung tương đương tàu Hexie trước đây. Chẳng hạn, vé ghế ngồi hạng 2 chặng dài 1.300 km Bắc Kinh – Thượng Hải khoảng 560 CNY, hạng 1 khoảng 900 CNY, và khoang thương gia hơn 1.800 CNY (tương đương 260 USD). Mức vé này cao hơn tàu thường, nhưng hành khách chấp nhận vì thời gian di chuyển rút ngắn rất nhiều và dịch vụ tiện nghi. Với tần suất dày đặc – cứ 5-10 phút có một chuyến – tàu Fuxing đã thực sự đưa cao tốc Trung Quốc sang trang mới: phục hưng cả về chất lượng lẫn thương hiệu, giảm dần sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài.

Thiết kế tàu Fuxing mang dấu ấn riêng, không còn là “bản sao” của ai khác. Đầu tàu vuốt nhọn dài gần 13 m, kính chắn gió màu đen liền mạch với thân tạo thành hình ảnh như đôi mắt rồng. Lớp sơn trắng sáng sạch sẽ, điểm nhấn là đường sóng màu đỏ cam chạy dọc bên hông, gợi liên tưởng đến “dải lụa đỏ” – biểu tượng may mắn ở Trung Quốc. Nội thất bên trong cũng sang trọng hơn thế hệ trước: ghế bọc da, ổ cắm điện, cổng USB cho từng chỗ ngồi, hệ thống đèn LED điều chỉnh thông minh theo thời gian trong ngày.

Khoang thương gia trên tàu cao tốc thông minh Phục Hưng thế hệ mới

Những cải tiến này cho thấy Trung Quốc không chỉ bắt kịp mà còn muốn vượt lên về trải nghiệm khách hàng. Đặc biệt, từ sau năm 2017, an toàn vận hành của đường sắt cao tốc Trung Quốc được nâng cao đáng kể – không còn sự cố nghiêm trọng nào. Có thể nói, Fuxing CR400 đánh dấu bước trưởng thành của ngành đường sắt cao tốc Trung Quốc: từ giai đoạn học hỏi, sao chép sang giai đoạn sáng tạo và làm chủ công nghệ. Đây là tiền đề để Trung Quốc tự tin cạnh tranh trên đấu trường quốc tế về lĩnh vực tàu cao tốc trong những năm tới.

Fuxing CR400 không chỉ là một bước tiến về công nghệ mà còn là biểu tượng cho khát vọng tự chủ và sáng tạo của ngành đường sắt Trung Quốc. Với những thành công đã đạt được, “niềm phục hưng trên đường ray Á Đông” này hứa hẹn sẽ còn vươn xa hơn nữa.

Xem thêm: Mang lưới đường sắt cao tốc lớn nhất thế giới của Trung Quốc. Nguồn VN Express