Hexie CRH Kỷ Nguyên Tàu Cao Tốc Trung Quốc

Bước vào kỷ nguyên tàu cao tốc của Trung Quốc, không thể không nhắc đến mạng lưới “Hexie” CRH. Với ý nghĩa “Hòa hợp”, những đoàn tàu này đã trở thành xương sống của giao thông đường sắt Trung Quốc. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về quá trình hình thành, công nghệ tiếp thu từ các cường quốc và vai trò to lớn của Hexie CRH trong việc kết nối đất nước tỷ dân này. Mời Hoàng thượng và độc giả cùng Đường Chân Trời theo dõi những chi tiết thú vị về “kỷ nguyên hòa hợp” này.

Đây là thế hệ tàu cao tốc nội địa đầu tiên của Trung Quốc, phát triển từ công nghệ nhập khẩu. Nếu như Shanghai Maglev là bước nhảy vọt táo bạo, thì mạng lưới tàu cao tốc CRH – Hexie (Hòa hợp) mới là xương sống thực sự của giao thông đường sắt Trung Quốc. “Hexie” nghĩa là “Hòa hợp” – cái tên chứa đựng triết lý kết hợp tinh hoa công nghệ thế giới với nỗ lực nội địa hóa. Vào những năm đầu thế kỷ 21, Trung Quốc hầu như chưa có gì trong tay về tàu cao tốc. Quyết tâm bắt kịp phương Tây, Bộ Đường sắt Trung Quốc khi đó đã triển khai chiến lược “đi tắt đón đầu”: mua lại công nghệ tàu cao tốc từ các nước tiên tiến rồi cải tiến thành của mình.

Kết quả, bốn mẫu tàu CRH đầu tiên lần lượt ra đời nhờ chuyển giao công nghệ: CRH1 (từ Bombardier – Canada), CRH2 (từ Kawasaki – Nhật Bản), CRH3 (từ Siemens – Đức) và CRH5 (từ Alstom – Pháp). Tất cả đều được sơn logo “Hexie” như một biểu tượng của sự “hòa hợp” công nghệ Đông-Tây. Từ năm 2007, mạng lưới đường sắt cao tốc Trung Quốc bắt đầu khai thác các đoàn tàu CRH này trên những tuyến mới xây dựng, đánh dấu sự bùng nổ của kỷ nguyên tàu cao tốc Trung Quốc.

Lịch sử phát triển: Giai đoạn 2004-2010, hàng trăm đoàn tàu CRH lần lượt xuất xưởng từ các liên doanh Trung Quốc với đối tác nước ngoài. Phía Trung Quốc yêu cầu tỉ lệ nội địa hóa dần tăng – tức là các nhà máy Trung Quốc phải tự sản xuất được nhiều linh kiện hơn, học hỏi bí quyết thiết kế. Sau vài năm, các kỹ sư Trung Quốc đã tự tin điều chỉnh, nâng cấp các mẫu gốc thành phiên bản mới mang thương hiệu mình. Tiêu biểu là việc phát triển dòng CRH380A – một mẫu tàu cao tốc được giới thiệu năm 2010 có tốc độ thiết kế 380 km/h. Mặc dù Trung Quốc tuyên bố CRH380A là “tự nghiên cứu phát triển”, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng nó có nền tảng từ thiết kế Shinkansen Nhật Bản (E2 series) do phía Trung Quốc “học hỏi” vượt phạm vi cho phép. Dù gây tranh cãi, không thể phủ nhận CRH380A cùng các biến thể B, C, D đã giúp Trung Quốc nhanh chóng sở hữu đội tàu cao tốc hoạt động tới 350 km/h – ngang ngửa các cường quốc đường sắt lúc bấy giờ.

Thông số kỹ thuật: Dòng tàu CRH Hexie đa dạng về mẫu mã, nhưng nổi bật nhất là các model CRH380. Mỗi đoàn CRH380A thường gồm 8 toa, chiều dài khoảng 200 m, sức chứa ~500 hành khách. Tàu sử dụng động lực phân tán: nhiều trục bánh có gắn động cơ điện xoay chiều công suất cao, tổng công suất lên tới 10 MW, cho phép tăng tốc rất nhanh. Tốc độ vận hành thương mại của CRH380A và CRH380B đạt 350 km/h. Trong thử nghiệm, phiên bản CRH380A đã lập kỷ lục 486,1 km/h trên đường thử vào năm 2010 – một trong những mốc tốc độ ấn tượng của tàu chạy bánh sắt lúc bấy giờ. Thân tàu bằng hợp kim nhôm nhẹ, thiết kế đầu tàu thuôn dài kiểu “mõ cá kiếm” giúp giảm lực cản khí động học khi chạy tốc độ cao. Một số cải tiến so với mẫu gốc nước ngoài được Trung Quốc quảng bá gồm: hệ thống cách âm tốt hơn, ghế ngồi rộng hơn phù hợp thể trạng người Trung Quốc, và tích hợp hệ thống thông tin giải trí trên tàu.

Công nghệ và vận hành: Công nghệ nền tảng của CRH Hexie chủ yếu đến từ đối tác nước ngoài, nhưng Trung Quốc đã tinh chỉnh để phù hợp hạ tầng nội địa. Các tuyến đường sắt cao tốc Trung Quốc được xây dựng mới hoàn toàn, khổ ray tiêu chuẩn 1.435mm, đường ray hàn liền mạch trên tà vẹt bê tông, bán kính đường cong lớn và rất nhiều cầu cạn để đảm bảo độ phẳng. Nhờ đó, các đoàn tàu Hexie phát huy tối đa hiệu suất. Chẳng hạn, CRH3 (Hexie) xuất thân từ dòng Siemens Velaro của Đức, chạy trên tuyến Bắc Kinh – Thiên Tân đã đạt 350 km/h êm ái không thua kém gì trên đất châu Âu. Với hệ thống tín hiệu điều khiển tự động tiên tiến (CTCS-3, tương đương chuẩn châu Âu ETCS), các tàu Hexie được giám sát tốc độ chặt chẽ, đảm bảo khoảng cách an toàn giữa các đoàn tàu trên cùng tuyến. Trung bình, trên trục đường sắt cao tốc huyết mạch như Bắc Kinh – Thượng Hải, cứ 5-10 phút lại có một chuyến tàu CRH rời ga, thể hiện mật độ khai thác dày đặc nhưng trật tự. Đến năm 2011, Trung Quốc đã có mạng lưới đường sắt cao tốc dài nhất thế giới, phần lớn nhờ đội tàu Hexie này.

Tuyến đường, khai thác và giá vé: Tàu CRH Hexie hiện diện trên hầu hết các tuyến cao tốc chính của Trung Quốc. Từ Bắc Kinh đi Thượng Hải (~1.300 km) có hàng chục chuyến CRH mỗi ngày, thời gian chạy chỉ ~4 giờ 30 phút – một kỳ tích nếu so với hơn 12 giờ trước kia. Giá vé hạng 2 cho chặng này khoảng 550 Nhân dân tệ (tương đương 80 USD), được đánh giá là hợp lý so với thu nhập và rẻ hơn vé máy bay. Ngoài ra, các tuyến Bắc Kinh – Quảng Châu, Thượng Hải – Thành Đô, hay Thượng Hải – Hồng Kông cũng đều có tàu Hexie phục vụ. Hiện có hàng nghìn đoàn tàu CRH Hexie đang vận hành trên khắp Trung Quốc – một quy mô chưa từng có trên thế giới, giúp vận chuyển hàng trăm triệu lượt hành khách mỗi năm. Mạng lưới “Hòa hợp” này đã thực sự tạo nên cuộc cách mạng trong đi lại ở Trung Quốc: người dân có thể sáng làm việc ở Thượng Hải, chiều tối đã dự họp ở Bắc Kinh rồi lên tàu về lại Thượng Hải, tất cả chỉ trong ngày.

Thiết kế và tầm ảnh hưởng: Thiết kế khí động học của dòng Hexie chịu ảnh hưởng lớn từ Nhật Bản và châu Âu – dễ thấy ở đầu tàu nhọn dài, thân tàu trơn mượt với màu sơn trắng xanh đơn giản. Tuy vậy, Trung Quốc có điều chỉnh để phù hợp khí hậu và điều kiện vận hành nội địa. Ví dụ, phiên bản CRH2E chạy ở vùng Đông Bắc có thêm “mũi hếch” gắn bộ phận phá tuyết, CRH380A thì cải tiến gioăng nối các toa kín hơn để chịu được gió bụi sa mạc khi chạy tuyến Lan Châu – Tân Cương. Những chi tiết tưởng nhỏ này góp phần đảm bảo độ bền và an toàn khi vận hành tốc độ cao.

Tàu Hexie còn ảnh hưởng lớn đến kinh tế xã hội Trung Quốc: Nhờ thời gian di chuyển rút ngắn, các thành phố kết nối chặt chẽ hơn, hình thành “vùng đô thị tàu cao tốc”. Mô hình phát triển tàu Hexie của Trung Quốc – nhanh chóng sao chép công nghệ và mở rộng hạ tầng – khiến cả thế giới kinh ngạc. Tuy vậy, như ta sẽ bàn ở phần sau, sự phát triển “thần tốc” này cũng đi kèm không ít thách thức về chất lượng và an toàn.

“Hexie” CRH đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử đường sắt Trung Quốc. Từ việc học hỏi công nghệ nước ngoài, Trung Quốc đã nhanh chóng làm chủ và phát triển mạng lưới tàu cao tốc lớn nhất thế giới, đặt nền móng vững chắc cho những bước tiến tiếp theo.