ICE 3 – “Viên Đạn Bạc” Tốc Độ Đức

Châu Âu tự hào có những tên tuổi lớn trong làng tàu cao tốc, và ICE 3 của Đức là một ngôi sao sáng. ICE là viết tắt của InterCity Express, hệ thống tàu cao tốc quốc gia Đức. Thế hệ thứ ba – ICE 3 – ra mắt năm 2000, được mệnh danh là “Ferrari trên đường ray” của nước Đức. Trong một đất nước mà ô tô Mercedes, BMW hay Audi đã trở thành biểu tượng, tàu ICE 3 vẫn có sức hút riêng: thanh lịch, mạnh mẽ và đúng chất kỹ thuật Đức. ICE 3 là kết quả hợp tác sản xuất giữa Siemens và Bombardier, mang mã kỹ thuật là DB Class 403/406 (bản quốc nội và quốc tế). Đoàn tàu này đã chứng minh năng lực của Đức trong cuộc đua tốc độ, khi từng đạt được vận tốc thương mại và thử nghiệm thuộc top đầu thế giới.

Lịch sử phát triển: Đức bắt đầu chạy tàu cao tốc ICE từ năm 1991 (ICE 1 thế hệ đầu). Sau hơn một thập kỷ vận hành, Deutsche Bahn (đường sắt Đức) cùng các hãng công nghiệp tung ra ICE 3 – thế hệ tàu cao tốc cải tiến với triết lý hoàn toàn mới: động lực phân tán (thay cho đầu máy kéo như ICE 1 và 2). Ý tưởng này học hỏi từ Shinkansen Nhật Bản, giúp phân bổ động cơ dọc đoàn tàu để tăng gia tốc và giảm trọng lượng trên mỗi trục bánh. Năm 1999, chiếc ICE 3 đầu tiên lăn bánh thử nghiệm. Năm 2002, khi tuyến cao tốc Köln–Frankfurt khai trương, ICE 3 bắt đầu chở khách, phô diễn tốc độ vượt trội trên tuyến đường đồi núi Rhine. Sau đó, phiên bản ICE 3M (Class 406) chạy được trên lưới điện các nước láng giềng cũng ra mắt, phục vụ các tuyến quốc tế Đức-Pháp-Bỉ-Hà Lan (ví dụ tàu Thalys hay ICE nối Frankfurt – Paris).

Thông số kỹ thuật: Mỗi đoàn tàu có 8 toa, tổng chiều dài ~200 m. Khác với thế hệ trước có đầu máy ở hai đầu, ICE 3 thiết kế không có đầu máy riêng – toàn bộ 8 toa đều có khoang hành khách. Trong số đó, 4 toa có động cơ điện gắn dưới sàn, tổng công suất ~8.000 kW. Nhờ vậy, ICE 3 tăng tốc 0–300 km/h trong khoảng 4 phút, nhanh hơn đàn anh ICE 1 khoảng 20%. Tốc độ vận hành tối đa ban đầu của ICE 3 là 300 km/h (sau nâng lên 320 km/h trên một số tuyến châu Âu). Đặc biệt, một đoàn ICE 3 đã lập kỷ lục phi chính thức 368 km/h trong thử nghiệm năm 2000 trên tuyến mới – đây là kỷ lục tốc độ của Đức trên đường sắt bánh sắt.

Minh họa cabin tàu ICE3 do Imagen 3 AI tạo

Thân tàu làm bằng hợp kim nhôm nhẹ, thiết kế khí động học trau chuốt. Đầu tàu ngắn, bo tròn với kính chắn gió liền mạch, tạo diện mạo trơn mượt như đầu viên đạn. Bên hông tàu là một dải sọc đỏ chạy dọc trên nền trắng – phối màu đơn giản mà sang trọng, giống “bộ vest” lịch lãm của kỹ sư Đức. ICE 3 có 415 chỗ ngồi, chia hạng Nhất và hạng Nhì. Mỗi ghế đều rộng rãi, có bàn gập, hệ thống giải trí và Wi-Fi miễn phí (sau này được trang bị thêm). Đoàn tàu tích hợp công nghệ nghiêng thân nhẹ khi vào cua (passive tilt) để khử bớt gia tốc ngang, nhưng do hạ tầng Đức thiết kế khá tối ưu nên tàu hiếm khi cần nghiêng nhiều.

Công nghệ và vận hành: Tàu thể hiện triết lý “tiện nghi như ở nhà” ngay trên đường ray. Nội thất toa hạng Nhất sử dụng tông màu xanh lam và xám thanh nhã, ghế bọc da và vải cao cấp. Đặc biệt, khoang lái của ICE 3 được ngăn cách với khoang khách chỉ bằng vách kính trong suốt. Hành khách ngồi đầu tàu hạng Nhất có thể nhìn xuyên về phía trước đường ray – một trải nghiệm đầy thích thú, ngắm cảnh như thể chính mình đang lái tàu.

Công nghệ điều khiển của tàu áp dụng hệ thống bảo vệ tự động LZB của Đức, cho phép chạy tốc độ cao an toàn. Đường cao tốc Köln–Frankfurt thiết kế nhiều đoạn dốc và đường cong bán kính vừa phải để giảm chi phí làm hầm, nhưng tàu vẫn đàm nhiệm tốt nhờ công suất lớn và phân bổ động cơ thông minh (động cơ phân tán giúp tàu leo dốc khỏe hơn, lực kéo trải đều). Đoàn tàu vận hành rất êm: khi ngồi bên trong ở 300 km/h, ta chỉ nghe tiếng gió rì rào bên thành tàu và đôi lúc một rung nhẹ khi đổi ray. Hành trình từ Köln tới Frankfurt (~180 km) được rút ngắn còn 1 giờ nhờ ICE 3, so với 2 giờ trước kia.

Tuyến đường, giá vé, số lượng: ICE 3 được Đức sử dụng trên hầu hết các tuyến cao tốc nội địa: Berlin–München (qua tuyến mới nhanh nhất Đức khai trương 2017), Frankfurt–Köln, Frankfurt–Berlin, Frankfurt–Amsterdam (ICE International), Frankfurt–Paris (hợp tác với SNCF)…

Tàu ICE 3 rời ga sân bay quốc tế Frankfurt

Tính đến 2020, Deutsche Bahn có khoảng 71 đoàn ICE 3 (gồm các biến thể 403, 406) đang hoạt động. Vé tàu ICE ở Đức có giá linh hoạt: nếu mua sớm, vé Köln–Frankfurt chỉ khoảng 30–40 EUR; mua sát ngày có thể 80–100 EUR hạng Nhì. DB còn cung cấp thẻ BahnCard giảm giá cho khách đi thường xuyên, nên tàu ICE vẫn khá đông khách dù giá cao hơn tàu chậm. Nhờ tốc độ cạnh tranh với máy bay trên cự ly trung bình, ICE 3 đã góp phần giảm lượng chuyến bay nội địa ở Đức, khi nhiều người chọn đi tàu từ München lên Berlin khoảng 4 giờ thay vì bay.

Hình chụp tàu cao tốc ICE 3 trong sân ga

Sự thành công của ICE 3 cũng dẫn tới phiên bản xuất khẩu: Siemens Velaro, chính là nền tảng ICE 3 để bán ra nước ngoài. Các nước như Tây Ban Nha (Velaro E – AVE S103), Trung Quốc (CRH3), Nga (Velaro RUS – Sapsan), Anh (Eurostar e320) đều mua tàu dựa trên thiết kế ICE 3 Velaro của Siemens. Điều này chứng tỏ sức ảnh hưởng công nghệ của ICE 3 vươn tầm thế giới.

Thiết kế và di sản: ICE 3 được coi là một tác phẩm thiết kế công nghiệp mẫu mực. Đầu tàu hình cung tròn trịa và đôi “mắt đèn” tinh tế tạo ấn tượng thân thiện mà vẫn hiện đại. Lớp sơn trắng luôn được vệ sinh sạch sẽ, mỗi lần thấy ICE 3 lao vụt qua, người ta liên tưởng đến “vệt chớp bạc” giữa khung cảnh xanh mượt của Đức. Bên trong toa, khoảng không gian thoáng đãng với cửa sổ panorama lớn, ánh sáng đèn dịu nhẹ. Tất cả mang đến trải nghiệm dễ chịu, giúp hành khách quên đi rằng mình đang di chuyển với vận tốc hơn 300 km/h.

Về kỹ thuật, ICE 3 đặt nền móng cho triết lý thiết kế tàu cao tốc châu Âu thế hệ mới: bỏ đầu máy, ưu tiên phân tán động lực và tối ưu tiện nghi. Triết lý này tiếp tục được Siemens phát triển ở các đời Velaro sau (như Velaro Novo). Ngày nay, khi nhắc đến niềm tự hào đường sắt Đức, người ta nghĩ ngay tới hình ảnh ICE 3 – biểu tượng cho sự kết hợp giữa tốc độ, an toàn và tiện nghi mà kỹ nghệ Đức đem lại.

ICE 3 không chỉ là một phương tiện di chuyển mà còn là biểu tượng cho sự hoàn hảo trong kỹ thuật của Đức. Với thiết kế tiên tiến và hiệu suất ấn tượng, ICE 3 đã khẳng định vị thế của Đức là một trong những cường quốc về đường sắt cao tốc trên thế giớ