Lịch sử các Giáo hoàng từ 1903 đến 2025

Từ đầu thế kỷ XX đến nay, lịch sử Giáo hoàng Công giáo đã trải qua những bước ngoặt lớn. Mỗi vị giáo hoàng không chỉ là người kế vị Thánh Phêrô, mà còn là chứng nhân cho thời đại, góp phần định hình cục diện Giáo hội trong những giai đoạn đầy biến động – từ chiến tranh, chính trị, đến cải cách nội tại.

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Giáo hoàng Piô X – Nhà cải cách và người gìn giữ sự linh thánh

Piô X – Giuseppe Sarto – lên ngôi năm 1903 giữa làn sóng chính trị thế tục đòi ảnh hưởng vào nội tình Giáo hội. Ngài đã ban hành tông hiến Vacante Sede Apostolica, cấm tuyệt mọi can thiệp chính trị vào mật nghị hồng y, đồng thời cải cách phụng vụ, khuyến khích rước lễ sớm cho thiếu nhi và bảo vệ giáo lý truyền thống giữa trào lưu hiện đại hóa. Dù chỉ trị vì 11 năm, Piô X được phong thánh và để lại dấu ấn sâu sắc về sự thánh thiện và lòng mục tử.

Giáo hoàng Bênêđictô XV – Mục tử giữa chiến tranh và tiếng kêu hòa bình bị bỏ quên

Giữa lửa đạn Thế chiến thứ nhất, Bênêđictô XV – Giacomo della Chiesa – đã lên ngôi năm 1914. Dù không được các cường quốc tiếp nhận đề nghị hòa bình, ngài vẫn không ngừng kêu gọi chấm dứt chiến sự và thực thi lòng thương xót với tù binh, nạn nhân chiến tranh. Việc ban hành Bộ Giáo luật 1917 dưới triều đại ngài trở thành cột mốc lớn trong hệ thống luật pháp của Giáo hội hiện đại.

Giáo hoàng Piô XI – Người định hình Vatican hiện đại và đối đầu với độc tài

Kế vị Bênêđictô XV là Piô XI – Achille Ratti – nhà trí thức, thư viện trưởng Vatican, người từng giữ vai trò sứ thần tại Ba Lan. Trong triều đại ngài, năm 1929, Hiệp ước Lateran được ký kết với nhà nước Ý, chính thức công nhận Tòa Thánh là một quốc gia độc lập. Ngài cũng đối đầu quyết liệt với các chủ nghĩa toàn trị, từ phát xít cho tới quốc xã và cộng sản. Những thông điệp sắc bén của ngài bảo vệ nhân phẩm và tự do tôn giáo đã khẳng định vai trò luân lý của Giáo hội trong chính trường thế giới.

Giáo hoàng Piô XII – Nhà ngoại giao giữa lằn ranh sống còn của Thế chiến

Giữa bối cảnh Thế chiến thứ hai, Piô XII – Eugenio Pacelli – vị giáo hoàng xuất thân từ hàng ngũ ngoại giao Vatican, lên ngôi vào năm 1939 chỉ sau hai vòng bỏ phiếu. Giữ lập trường trung lập giữa đại chiến, ngài bị nhiều người hiểu lầm là im lặng, song tài liệu hậu thế cho thấy ngài đã âm thầm chỉ đạo cứu giúp hàng vạn người Do Thái. Về thần học, ngài công bố tín điều Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời và phát triển sâu sắc thần học về thân thể mầu nhiệm của Đức Kitô.

Giáo hoàng Gioan XXIII – Người mở ra cánh cửa Công đồng Vatican II

Sau chiến tranh, bầu không khí quốc tế thay đổi, và với Gioan XXIII – Angelo Roncalli – Giáo hội Công giáo bước vào kỷ nguyên mới. Lên ngôi năm 1958 ở tuổi 76, ngài được coi là “giáo hoàng chuyển tiếp”, nhưng lại là người triệu tập Công đồng Vatican II, mở ra công cuộc cải tổ sâu rộng về phụng vụ, giáo lý, đối thoại liên tôn và cập nhật vai trò Giáo hội trong thế giới hiện đại. Tấm lòng hiền hậu và cởi mở của ngài khiến cả thế giới mến mộ, và ngài được gọi là “Giáo hoàng của sự vui tươi và hy vọng”.

Giáo hoàng Phaolô VI – Vị lữ khách mang Công đồng vào đời sống

Phaolô VI – Giovanni Battista Montini – kế vị năm 1963 và trở thành vị giáo hoàng đưa Công đồng Vatican II tới hồi kết. Ngài hiện đại hóa giáo triều, đơn giản hóa nghi lễ giáo hoàng và mở rộng vai trò giáo dân. Dù vấp phải chỉ trích từ tông huấn Humanae Vitae bảo vệ luân lý truyền thống, ngài vẫn kiên định và thể hiện một chiều sâu tư duy thần học lẫn nhân học. Lần đầu tiên, một giáo hoàng vượt đại dương, đến thăm châu Mỹ, châu Phi và châu Á để gặp gỡ đoàn chiên toàn cầu.

Giáo hoàng Gioan Phaolô I – Mặt trời lặn quá sớm trong 33 ngày

Sau khi Phaolô VI qua đời, Giáo hội bước vào một năm đặc biệt – năm 1978 – được gọi là “năm ba giáo hoàng”. John Paul I – Albino Luciani – lên ngôi nhưng chỉ trị vì 33 ngày. Dù ngắn ngủi, ngài gây ấn tượng bởi sự khiêm nhường, ngôn từ giản dị và phong cách gần gũi với dân chúng, mở đường cho hình mẫu giáo hoàng mới: không quyền uy mà đầy yêu thương.

Giáo hoàng Gioan Phaolô II – Vị Giáo hoàng của thế giới hiện đại

Vị giáo hoàng tiếp theo là một bước ngoặt lịch sử: Gioan Phaolô II – Karol Wojtyła – người Ba Lan, vị giáo hoàng đầu tiên ngoài Ý kể từ thế kỷ XVI. Với nền tảng triết học sâu sắc, tinh thần bất khuất trong thời cộng sản và khả năng ngôn ngữ xuất chúng, ngài đã biến giáo hoàng thành nhân vật toàn cầu. Từ vụ ám sát năm 1981 tới 129 chuyến tông du khắp thế giới, từ những bài diễn từ tại Liên Hiệp Quốc tới Ngày Giới trẻ Thế giới, ngài khẳng định vai trò của Giáo hội như tiếng nói có lương tri trong thế kỷ XX và đầu XXI. Ngài qua đời năm 2005, để lại một triều đại kéo dài 26 năm và được phong thánh vào năm 2014.

Giáo hoàng Bênêđictô XVI – Học giả thần học và vị giáo hoàng thoái vị

Kế vị ngài là Bênêđictô XVI – Joseph Ratzinger – người Đức, nhà thần học xuất chúng, từng là cánh tay phải về giáo lý dưới thời Gioan Phaolô II. Ông duy trì giáo huấn truyền thống, đương đầu với chủ nghĩa tương đối và bảo vệ căn tính Công giáo trong thời đại hậu hiện đại. Đặc biệt, năm 2013, vì tuổi cao sức yếu, ngài trở thành vị giáo hoàng đầu tiên thoái vị kể từ thời Gregory XII năm 1415, mở ra một tiền lệ mới về khiêm hạ và trách nhiệm.

Giáo hoàng Phanxicô – Người cha của những người bên lề

Sau làn khói trắng năm 2013, Giáo hội đón nhận một vị giáo hoàng đến từ châu Mỹ Latinh: Phanxicô – Jorge Mario Bergoglio – người Argentina, dòng Tên. Chọn tên thánh Phanxicô Assisi, ngài thể hiện tinh thần khó nghèo, khiêm nhu và gần gũi.

Ngài từ chối sống trong cung điện, chọn căn phòng nhỏ tại Nhà khách Thánh Marta, đi xe Ford Focus thay vì Mercedes, và dành thời gian cho người nghèo, người nhập cư, tù nhân, và cả những tín hữu bên lề. Các thông điệp Laudato Si’ và Fratelli Tutti kêu gọi bảo vệ trái đất, sống tình huynh đệ và dấn thân cho công bằng xã hội.

Dưới triều đại Phanxicô, Giáo hội có nhiều cải tổ: thượng hội đồng cấp lục địa, chú trọng lắng nghe giáo dân, và mở rộng vai trò nữ giới trong các chức vụ hành chính. Ngài tạo ấn tượng bằng những hành vi giản dị nhưng sâu sắc – hôn chân các nhà lãnh đạo Nam Sudan, rửa chân cho tù nhân, và ôm người bệnh. Ngài từ trần ngày 21 tháng 4 năm 2025, khép lại một triều đại nhân hậu và nhiều cải cách.

Lịch sử Giáo hoàng hiện đại – Một hành trình nối tiếp thánh ý

Từ Piô X đến Phanxicô, mỗi vị giáo hoàng là một trang sử sống động, là hiện thân của Chúa Kitô Mục tử nơi trần gian, dẫn dắt đoàn chiên qua những cơn giông lịch sử. Một thế kỷ đã qua, khói trắng vẫn còn bay lên từ Nhà nguyện Sistine, nhưng tinh thần Tin Mừng thì chưa bao giờ ngơi nghỉ.