Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ: Lịch sử đội quân trung thành của Giáo hoàng

Lễ tuyên thệ của các tân binh Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ – mỗi tân binh đặt tay lên cờ và giơ ba ngón tay biểu tượng Thiên Chúa Ba Ngôi, thề nguyện trung thành tuyệt đối.

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Chiều ngày 6/5 hằng năm, tại sân San Damaso trong Dinh Tông Tòa, những tân binh Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ khoác trên mình bộ lễ phục xanh-đỏ-vàng sặc sỡ, đầu đội mũ lông, tay cầm giáo mác, long trọng thực hiện nghi lễ tuyên thệ. Trước lá cờ mang huy hiệu của Đức Giáo Hoàng và đấng sáng lập đoàn, từng chàng lính trẻ dõng dạc hô lên lời thề trung thành, nguyện bảo vệ Đức Thánh Cha bằng cả tính mạng mình.

Nghi thức này gợi nhắc một quá khứ bi tráng: chính ngày 6/5 cách đây gần 500 năm, máu của các tiền nhân họ đã đổ xuống để bảo vệ Giáo hoàng. Đằng sau nghi lễ trang nghiêm ấy là một câu chuyện lịch sử hào hùng kéo dài hơn năm thế kỷ, với biết bao thăng trầm biến động. Hãy cùng bước ngược dòng thời gian, xuyên qua những thánh đường cổ kính của Vatican, để khám phá hành trình của đội quân nhỏ bé nhưng can trường – những Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ của Đức Giáo Hoàng.

Từ lính đánh thuê đến đội cận vệ Giáo hoàng

Vào một buổi hoàng hôn tháng 1/1506, cánh cổng Thành Vatican mở ra đón 150 chàng lính Thụy Sĩ rắn rỏi tiến vào. Dẫn đầu đoàn quân là đại úy Kaspar von Silenen quê bang Uri, trên tay cầm lá cờ đỏ-trắng với thánh giá trắng của Liên minh Thụy Sĩ. Họ vừa trải qua hành trình dài băng qua dãy Alps theo lời mời của Giáo hoàng Julius II. Vị Giáo hoàng nổi danh thời Phục Hưng này mong muốn có một đội quân tinh nhuệ làm cận vệ cho mình – “đội quân nhỏ nhất thế giới” đã bắt đầu sứ mệnh đặc biệt từ đây.

Đức Julius II bước tới ban phép lành cho những chàng lính phương xa. Nhà sử học Tacitus từng ca ngợi: “Người Helvetii (Thụy Sĩ) là một dân tộc chiến binh, nổi tiếng về lòng quả cảm.” Quả thật, vào thời Trung Cổ, lính Thụy Sĩ đã lừng danh khắp châu Âu nhờ lòng dũng cảm, kỹ năng thiện chiến và đặc biệt là sự trung thành tuyệt đối. Nhiều nước châu Âu khi đó còn thuê các đội lính đánh thuê Thụy Sĩ làm ngự lâm quân bảo vệ vua chúa. Vatican cũng không là ngoại lệ:

Julius II tin tưởng giao phó an nguy của mình cho những chiến binh từ dãy Alps. “Các con hãy can đảm và trung thành phụng sự Giáo hội,” Giáo hoàng nghiêm nghị căn dặn, ánh mắt người ánh lên niềm tin khi nhìn đoàn quân vừa tuyên thệ dưới chân Đền Thánh Phêrô. Từ khoảnh khắc đó, Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ chính thức trở thành lá chắn sống bảo vệ Giáo hoàng – một trọng trách thiêng liêng mà từ đây, theo truyền thống, chỉ dành riêng cho những chàng trai Thụy Sĩ.

Suốt những năm tháng đầu tiên, đội quân bé nhỏ này đã chứng tỏ lòng trung thành sắt son. Họ canh gác dinh thự Giáo hoàng ngày đêm, tháp tùng Đức Thánh Cha trong các sự kiện và cả những chuyến hành hương. Những bộ giáp trụ sáng loáng xuất hiện bên ngai tòa mỗi khi Giáo hoàng cử hành thánh lễ long trọng. Dưới sự dẫn dắt của Đại úy Kaspar von Silenen, các vệ binh Thụy Sĩ không chỉ làm nhiệm vụ danh dự mà sẵn sàng chiến đấu khi cần.

Thực tế họ đã tham gia một số xung đột quân sự thời đó để bảo vệ lợi ích Tòa Thánh, như chiến dịch chống phe nổi loạn tại Urbino năm 1517. Danh tiếng đội quân hộ vệ Giáo hoàng lan dần, trở thành niềm tự hào của Giáo triều Vatican. Nhưng thử thách lớn lao nhất cho lời thề trung thành của họ chỉ thực sự đến vào một buổi sáng định mệnh năm 1527.

Ngày 6/5/1527 – Lời thề trong khói lửa

Tranh vẽ cảnh quân lính của Charles V tràn vào cướp phá thành Rome năm 1527. Trong thảm kịch này, các vệ binh Thụy Sĩ đã chiến đấu đến hơi thở cuối cùng để bảo vệ Giáo hoàng Clement VII. Bình minh ngày 6/5/1527, tiếng chuông nhà thờ Thánh Phêrô bị át đi bởi âm thanh chát chúa của gươm giáo và tiếng gào thét man rợ.

Đội quân đánh thuê của Hoàng đế Charles V – gồm những lính Đức theo phe Tin Lành và lính Tây Ban Nha – đã phá vỡ cổng thành Rome. Giáo hoàng Clementê VII thất kinh trước cảnh hỗn loạn khi quân thù ào vào Vatican. Chỉ trong chốc lát, khu Borgo quanh Đền Thánh trở thành chiến trường đẫm máu. Trước sức mạnh áp đảo của hàng ngàn quân địch, vỏn vẹn 189 vệ binh Thụy Sĩ vẫn dàn hàng quyết tử quanh Giáo hoàng.

“Bảo vệ Đức Thánh Cha đến người lính cuối cùng!” – tiếng đại úy Kaspar Röist vang lên giữa khói lửa. Ông bị trọng thương vẫn gượng chỉ huy thuộc hạ tử thủ, quyết cản bước quân thù. Từng toán lính Thụy Sĩ quây thành vòng tròn quanh Giáo hoàng Clementê, dùng thân mình làm lá chắn.

Những mũ sắt bật sáng loang loáng, giáo mác gãy vụn, máu hòa trong tiếng kinh cầu. Tại bậc thềm bàn thờ chính của Đền Thánh Phêrô, xác các vệ binh chất chồng, máu của họ nhuộm đỏ bậc đá cẩm thạch. Chỉ vài chục bước chân nữa, quân nổi loạn sẽ ập đến chỗ Giáo hoàng đang run rẩy dưới chân tượng Thánh.

Trong khoảnh khắc sinh tử ấy, một nhóm 42 vệ binh do đại úy Hercules Göldli chỉ huy đã kịp mở đường máu hộ tống Clementê VII chạy trốn. Họ vây quanh bảo vệ ngài băng qua hành lang bí mật Passetto di Borgo – một lối đi trên cao nối thẳng Vatican tới pháo đài Castel Sant’Angelo kiên cố. Clementê VII cùng đoàn tùy tùng thoát vào bên trong tường thành dày, an toàn trước biển lửa bên ngoài. Còn lại phía sau, 147 người lính Thụy Sĩ đã ngã xuống ngay trong khuôn viên Thánh đường ngày hôm đó.

Đó là ngày đen tối nhất trong lịch sử Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ, nhưng cũng là minh chứng chói ngời cho lòng trung thành bất khuất của họ: thà hi sinh tất cả chứ không rời bỏ lời thề bảo vệ Đức Giáo Hoàng. Thành Rome thất thủ, Giáo hoàng Clementê VII bị giam lỏng suốt bảy tháng trời trong lâu đài Sant’Angelo trước khi buộc phải đầu hàng với những điều kiện nhục nhã.

Đội Thị vệ Thụy Sĩ khi ấy coi như bị xóa sổ hoàn toàn – quân xâm lược lập lực lượng khác thay thế để canh giữ Giáo hoàng. Song sự kiện bi tráng này lại chính là khởi nguồn cho một truyền thống trường tồn: kể từ đó, ngày 6/5 hằng năm được chọn làm ngày tổ chức lễ tuyên thệ cho các tân binh Ngự Lâm Quân mới, để tưởng nhớ 147 vị anh hùng đã “vị quốc vong thân” năm xưa.

Đối với mỗi người lính áo chàm này, lời thề trước Giáo hoàng không chỉ là nghi thức gia nhập đội ngũ, mà còn là sự tiếp nối di sản trung thành được viết nên bằng máu của các bậc tiền bối tại Vụ cướp phá Roma 1527 (“Sacco di Roma”). Hình ảnh những ngọn giáo Thụy Sĩ gãy gục dưới chân bàn thờ khi xưa trở thành biểu tượng thiêng liêng trong trái tim mỗi thế hệ vệ binh kế tục.

Thăng trầm qua các thế kỷ

Bi kịch 1527 qua đi, Tòa Thánh dần hồi phục và không quên công lao của các vệ binh trung dũng. Gần hai thập niên sau thảm họa, vào năm 1548, một Giáo hoàng khác đã lặng lẽ tái lập đoàn vệ binh Thụy Sĩ bên cạnh mình. Dù quân số khiêm tốn, đội quân cảm tử năm nào vẫn tiếp tục sứ mệnh hộ giá trong những năm tháng đầy biến động của lịch sử châu Âu.

Sang thế kỷ 17, trang sử oai hùng lại được viết thêm khi một đơn vị vệ binh Giáo hoàng tham gia Trận Lepanto 1571 chống quân Thổ Nhĩ Kỳ, góp phần vào chiến thắng bảo vệ Kitô giáo. Danh tiếng Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ vì thế càng thêm rạng rỡ, gắn liền với hào quang của Giáo hội.

Tuy nhiên, bánh xe lịch sử tiếp tục thử thách sự tồn tại của đoàn quân nhỏ bé này. Năm 1564, sau khi Giáo hoàng Piô IV băng hà, Vatican từng tạm thời giải tán đội vệ binh (1564–1566) do tình hình chính trị rối ren, mãi đến thời Đức Piô V mới triệu hồi họ trở lại.

Những thập niên cuối thế kỷ XVIII, cơn bão Cách mạng và tham vọng của Napoléon một lần nữa cuốn phăng tất cả: năm 1798, quân đội Cộng hòa Pháp chiếm đóng Rome, buộc Giáo hoàng Piô VI lưu vong và giải tán lực lượng vệ binh Thụy Sĩ. Hai năm sau, khi tình hình tạm lắng, Giáo hoàng Piô VII trở về khôi phục đội vệ binh (1800), nhưng rồi chính Napoléon năm 1809 lại xua quân đánh chiếm Lãnh địa Giáo hoàng, bắt giam Đức Piô VII. Trong giai đoạn 1809–1814 ấy, đoàn Ngự Lâm Quân lần nữa rơi vào cảnh ngưng hoạt động.

Dẫu vậy, lòng trung nghĩa giữa Tòa Thánh và người Thụy Sĩ chưa bao giờ phai nhạt. Năm 1814, khi đế chế Napoléon sụp đổ, Giáo hoàng được trả tự do cũng là lúc những người lính Thụy Sĩ lại một lần nữa tề tựu dưới cờ Vatican, tiếp tục làm nhiệm vụ hộ giá cho Đấng Kế Vị Thánh Phêrô. Từ đó trở đi, trải qua hơn hai thế kỷ đầy biến động, đội quân đặc biệt này chưa từng rời xa Đức Giáo Hoàng thêm lần nào nữa.

Bước sang cuối thế kỷ XIX, cục diện chính trị thay đổi lớn khi Vương quốc Ý thống nhất và thôn tính Lãnh thổ Giáo hoàng vào năm 1870. Đức Piô IX khép mình trong Vatican, tự xem là “tù nhân chốn Vatican” để phản đối sự chiếm đóng của chính quyền thế tục.

Dù vậy, ngay cả trong hoàn cảnh Giáo hoàng không còn vương quốc trần thế, các vệ binh Thụy Sĩ vẫn tiếp tục đứng gác bên ngài như suốt 300 năm qua. Họ trở thành biểu tượng cho sự bất khuất của Giáo hội Công giáo trước nghịch cảnh. Năm tháng trôi đi, hình ảnh những người lính mặc chế phục cổ điển cầm halberd (kích) đứng oai vệ bên cổng Đền Thánh Phêrô dần trở nên quen thuộc với khách hành hương khắp thế giới.

Đầu thế kỷ XX, Hiệp ước Lateran 1929 giữa Tòa Thánh và chính quyền Ý xác lập Thành Quốc Vatican độc lập, cũng là lúc đội Ngự Lâm Quân tìm lại được vị thế chính thức của mình như lực lượng quân đội của một quốc gia có chủ quyền (dù là quốc gia nhỏ nhất thế giới).

Trong Thế chiến thứ II, họ âm thầm canh giữ sự trung lập thiêng liêng của Vatican giữa một châu Âu chìm trong bom đạn. Tới những năm 1960, luồng gió cải tổ của Công đồng Vatican II thổi đến, Giáo hoàng Phaolô VI quyết định tinh giản các đơn vị quân sự truyền thống: các lực lượng hiệp sĩ khác của Giáo hoàng như Hiệp sĩ Đền Thánh hay Hiến binh Palatine bị giải thể, nhưng riêng Vệ binh Thụy Sĩ vẫn được giữ lại nguyên vẹn.

Kể từ năm 1970, đội Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ đảm nhiệm hầu như mọi vai trò nghi lễ trong các sự kiện và cử hành phụng vụ của Giáo hoàng, luôn xuất hiện nổi bật với lễ phục rực rỡ và ngọn kích truyền thống trong tay. Song, đừng để vẻ ngoài cổ kính đánh lừa: đằng sau bộ đồng phục thời Phục Hưng, họ vẫn là một đội quân hiện đại thực thụ, được huấn luyện bài bản và trang bị cả các vũ khí tân tiến khi cần.

Thập niên 1980 chứng kiến âm mưu ám sát bất thành nhằm vào Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II – và một lần nữa, người ta thấy bóng dáng các vệ binh Thụy Sĩ lập tức lao vào vòng nguy hiểm để che chắn cho vị Chủ chăn của mình.

Những năm 1990, nội bộ đội vệ binh gặp biến cố khi vị chỉ huy Alois Estermann bị sát hại bí ẩn (1998), nhưng sự kiện đau lòng đó nhanh chóng được Vatican chấn chỉnh, khôi phục kỷ luật thép cho đội ngũ. Trải qua mọi thử thách, Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ vẫn hiên ngang tồn tại, trở thành lực lượng quân sự lâu đời bậc nhất còn hoạt động liên tục cho tới ngày nay, sánh ngang với những đội cận vệ lịch sử của Hoàng gia Anh hay Tây Ban Nha.

Nghi lễ tuyên thệ – Sứ mệnh trường tồn

Mỗi năm một lần, sự hi sinh anh dũng năm xưa của các vệ binh Thụy Sĩ lại được tưởng nhớ bằng một nghi lễ trang trọng: lễ tuyên thệ tân binh ngày 6 tháng 5.

Buổi lễ thường diễn ra ngay tại sân San Damaso trong nội thành Vatican, có sự tham dự của thân quyến các tân binh, đại diện Chính phủ Thụy Sĩ, các Hồng y và quan chức Giáo triều cao cấp. Dưới nền cẩm thạch cổ kính, đội hình vệ binh trong lễ phục đại triều xếp thành hàng nghiêm chỉnh. Lá cờ vàng-trắng đỏ-xanh của đoàn quân tung bay phấp phới, mang trên mình huy hiệu đương kim Giáo hoàng và huy hiệu Đức Julius II – vị Giáo hoàng đã sáng lập đoàn năm 1506.

Khi tiếng quân nhạc dứt, Đức Giáo Hoàng hoặc đại diện ngài bước tới ban huấn từ cho các tân binh, nhắc nhở họ về trọng trách vinh quang nhưng cũng đầy thách thức mà họ sắp đảm nhận. Tiếp đó, tuyên úy trưởng của đoàn sẽ lần lượt xướng đọc bằng tiếng mẹ đẻ của mỗi tân binh nội dung lời thề trung thành – một lời thề gần như không đổi suốt nhiều thế kỷ: “…phục vụ trung tín, trung thành và danh dự Đức Giáo Hoàng và các vị kế nhiệm hợp pháp; sẵn sàng hy sinh tính mạng để bảo vệ các ngài; tuân phục mệnh lệnh cấp trên; quyết giữ vững danh dự binh đoàn…”

Không khí trong sân lắng đọng đến nghẹt thở. Lần lượt từng tân binh tiến lên, quỳ trên một gối, tay trái nắm chặt góc lá cờ, tay phải giơ cao với ba ngón tay mở rộng tượng trưng cho Chúa Ba Ngôi. Bằng giọng rõ ràng và đầy xúc động, chàng lính trẻ xưng tên mình và hô to: “Tôi thề sẽ trung thành thực hiện tất cả những điều vừa tuyên đọc, xin Thiên Chúa và các thánh phù trợ!” Lời thề vang vọng trong khoảng sân cổ kính, như hòa cùng tiếng vọng của bao thế hệ vệ binh cha anh.

Khoảnh khắc thiêng liêng của nghi lễ ngày 6/5: một tân binh giơ ba ngón tay thề trung thành với Đức Giáo Hoàng, tay còn lại đặt lên cờ đoàn, giữa vòng tròn đồng đội uy nghiêm.

Từ giây phút này, những chàng trai Thụy Sĩ ấy chính thức trở thành Ngự Lâm Quân của Giáo hoàng – một danh hiệu sẽ theo họ đến trọn đời. “Một lần là Ngự Lâm Quân, suốt đời là Ngự Lâm Quân” – câu phương châm truyền thống tự hào được khắc sâu trong tâm khảm mỗi người lính kể từ lễ tuyên thệ đáng nhớ ấy.

Một vệ binh Thụy Sĩ trong bộ quân phục thường nhật đứng gác tại cổng vào Vatican. Đằng sau vẻ ngoài trang nghiêm, họ vừa là lính biên phòng, vừa là vệ sĩ cận thân được huấn luyện bài bản và trang bị hiện đại.

Vệ binh Thụy Sĩ trong bộ trang phục thường nhật: không giáp sắt, không kích giáo, nhưng vẫn toát lên thần thái nghiêm trang và lòng trung thành âm thầm canh giữ Vatican.

Sau nghi thức tuyên thệ, cuộc sống thường nhật phía sau cánh cổng Vatican của các vệ binh Thụy Sĩ lại tiếp diễn một cách âm thầm, kỷ luật nhưng không kém phần thú vị. Mỗi ngày, họ luân phiên trực gác tại các lối vào Thành Vatican như cổng Porta Sant’Anna và cổng Đồng (Porta Bronzo) dưới Dinh Tông Tòa, kiểm soát khách ra vào quốc gia nhỏ bé nhất thế giới.

Khác với lễ phục rực rỡ thường thấy, trang phục tác chiến thường nhật của họ giản dị hơn với áo chẽn xanh đậm và mũ nồi đen, nhưng khẩu súng tiểu liên hiện đại có thể giấu kín bên trong áo vẫn sẵn sàng khi cần.

Ngoài nhiệm vụ canh gác, các Swiss Guards còn đảm nhận vai trò vệ sĩ cận thân cho Đức Giáo Hoàng: họ theo sát ngài trong các chuyến công du khắp thế giới, đứng ngay sau xe “papamobile” trên Quảng trường Thánh Phêrô, và túc trực bảo vệ phòng làm việc cùng nơi cư trú của Giáo hoàng 24/7.

Trong doanh trại nhỏ nằm phía sau Điện Apostolic, cuộc sống của những chàng lính ngoại quốc giữa lòng Vatican diễn ra như một cộng đồng gia đình. Họ cùng sinh hoạt, cùng cầu nguyện mỗi sáng, và không thiếu những giờ phút giải trí thể thao hay âm nhạc để vơi đi nỗi nhớ quê hương.

Các vệ binh được khuyến khích học thêm ngoại ngữ – đặc biệt là tiếng Ý – để giao tiếp trong nội thành, cũng như trau dồi kiến thức lịch sử nghệ thuật phong phú của Rome. Kỷ luật quân ngũ nghiêm ngặt nhưng bầu không khí huynh đệ luôn ấm áp.

Thỉnh thoảng, người ta còn thấy các vệ binh Thụy Sĩ diễu hành nghi thức trong những lễ hội và buổi đón tiếp quốc khách tại Vatican, bước đều theo tiếng khẩu lệnh dõng dạc bằng tiếng Đức vang vọng dưới các mái vòm. Tất cả những hoạt động ấy, từ việc nhỏ đến việc lớn, đều nhằm thực hiện khẩu hiệu của binh đoàn: “Acriter et Fideliter” – Kiên cường và Trung thành.

Hơn 500 năm đã trôi qua kể từ ngày những bước chân đầu tiên của đoàn lính Thụy Sĩ in dấu trên mảnh đất thiêng Vatican. Biết bao vương triều thịnh suy, bao cuộc chiến tranh dâu bể đã đi vào dĩ vãng, nhưng Đội Ngự Lâm Quân Thụy Sĩ của Đức Giáo Hoàng vẫn trường tồn như một chứng nhân lịch sử sống động.

Từ trận chiến sinh tử năm xưa đến lễ tuyên thệ rợp cờ mỗi độ tháng Năm, họ đã và đang viết tiếp câu chuyện về lòng trung thành vô song và đức can đảm phi thường. Dẫu thế sự đổi thay, những người lính mang quốc tịch Thụy Sĩ ấy vẫn ngày ngày âm thầm canh giữ sự bình an cho vị Cha chung của 1,3 tỷ tín hữu Công giáo.

Lịch sử hào hùng của họ là minh chứng rằng: khi lời thề được thực hiện bằng cả trái tim và sinh mạng, thì thời gian chỉ càng làm cho lời thề ấy thêm thiêng liêng và bất diệt.