Ai là người đầu tiên đi vòng quanh thế giới? (kỳ cuối) - ⏳ Lịch sử, 🔍 Góc nhìn, 🌀 Suy tư

Kỳ cuối – Ai Mới Là Người Đầu Tiên Đi Vòng Quanh Thế Giới?

Để đưa ra một đánh giá cân bằng, cần phải so sánh trực tiếp các tuyên bố của Ferdinand Magellan, Juan Sebastián Elcano và Enrique của Malacca dựa trên các tiêu chí cốt lõi về việc đi vòng quanh thế giới đã được thảo luận ở Phần 2.

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Bảng So Sánh Tuyên Bố Về Chuyến Đi Vòng Quanh Thế Giới Đầu Tiên

Ứng Cử Viên	Tiêu chí 1: Hoàn thành Vòng tròn trong Chuyến đi Duy nhất?	Tiêu chí 2: Trở về Điểm Xuất phát của Đoàn (Tây Ban Nha)?	Tiêu chí 3: Có khả năng Trở về Khu vực Xuất phát Cá nhân?	Tiêu chí 4: Hoàn thành trong Suốt Cuộc đời?	Tiêu chí 5: Có Bằng chứng Tài liệu về Việc Hoàn thành?
Ferdinand Magellan	Không (Chết giữa đường) ¹⁰	Không ¹⁰	Không áp dụng	Có thể (đã đến gần) ¹¹	Không
Juan Sebastián Elcano	Có ²	Có ²	Không áp dụng	Có (trong chuyến đi duy nhất đó) ¹⁶	Có (Sự trở về của tàu Victoria) ³
Enrique của Malacca	Không (Rời đoàn thám hiểm) ²²	Không ²²	Có thể (nhưng không có bằng chứng) ²²	Có thể (nếu sống sót và trở về) ²²	Không (Số phận không rõ ràng) ²²

Bảng trên làm nổi bật những điểm khác biệt cơ bản trong các tuyên bố:

Magellan: Là người có tầm nhìn và lãnh đạo ban đầu, người đã gần như hoàn thành một vòng quanh thế giới trong suốt cuộc đời mình bằng cách đi qua cùng một kinh độ từ cả hai hướng. Tuy nhiên, ông đã chết trước khi hoàn thành chuyến đi năm 1519-1522. Tuyên bố của ông dựa trên định nghĩa “thành tựu trọn đời” nhưng thiếu bằng chứng hoàn thành một chuyến đi duy nhất.
Elcano: Là người nắm quyền chỉ huy, đưa ra quyết định quan trọng để tiếp tục về phía tây, và rõ ràng đã hoàn thành chuyến đi vòng quanh thế giới liên tục, được ghi nhận bằng tài liệu đầu tiên, đưa con tàu trở về điểm xuất phát. Tuyên bố của ông là mạnh mẽ nhất theo định nghĩa “chuyến đi duy nhất” và tiêu chí “bằng chứng tài liệu”.
Enrique: Là ứng cử viên tiềm năng cho danh hiệu người đầu tiên trở về khu vực quê hương của mình sau khi đi vòng quanh địa cầu trong suốt cuộc đời, có khả năng hoàn thành trước Elcano. Tuy nhiên, tuyên bố này dựa trên định nghĩa “thành tựu trọn đời” và một kịch bản suy đoán về sự sống sót và hành trình trở về của ông sau Cebu; nó thiếu bằng chứng tài liệu quyết định.

Animated portraits of Magellan holding a map, Elcano at a ship’s wheel under storm clouds, and Enrique near a tropical shore

Hình minh họa do GPT tạo, khắc họa sinh động ba nhân vật trung tâm của cuộc hành trình vĩ đại với bối cảnh đặc trưng từng người.

Vai trò của bằng chứng là rất quan trọng. Chúng ta có tài liệu vững chắc về việc Elcano hoàn thành chuyến đi của tàu Victoria.

Chúng ta có bằng chứng gián tiếp cho thấy Magellan đã gần hoàn thành vòng quanh thế giới trong đời. Và chúng ta có một kịch bản hợp lý nhưng không được chứng minh cho Enrique. Sự tồn tại của các nguồn mâu thuẫn về số phận của Enrique càng làm phức tạp thêm vấn đề.²¹

Sự mơ hồ trong việc xác định ai là “người đầu tiên” một phần xuất phát từ việc chúng ta ưu tiên điều gì: cuộc thám hiểm (một sự kiện được lên kế hoạch, ghi lại với điểm bắt đầu/kết thúc rõ ràng) hay cá nhân (người có hành trình cá nhân có thể kéo dài qua nhiều chuyến đi hoặc có điểm bắt đầu/kết thúc khác). Elcano không thể tách rời khỏi thành công của cuộc thám hiểm đầu tiên. Magellan và Enrique là những ứng cử viên cho danh hiệu cá nhân đầu tiên.

Nếu câu hỏi là ai đã hoàn thành chuyến thám hiểm vòng quanh thế giới đầu tiên được ghi nhận, câu trả lời nghiêng về Elcano.

Nếu câu hỏi là ai là người đầu tiên hoàn thành một vòng tròn quanh Trái Đất, bất kể trong một hay nhiều chuyến đi, Magellan là một ứng cử viên mạnh mẽ đã đến rất gần, còn Enrique là một khả năng hấp dẫn nhưng chưa được xác nhận.

Việc phân biệt rõ ràng giữa thành tựu của đoàn thám hiểm và thành tựu cá nhân giúp làm sáng tỏ các quan điểm khác nhau nhưng đều có giá trị trong cuộc tranh luận này.

Câu Hỏi về Định Nghĩa và Bằng Chứng

Cuộc tranh luận về việc ai là người đầu tiên thực sự đi vòng quanh thế giới – Ferdinand Magellan, Juan Sebastián Elcano, hay Enrique của Malacca – không có một câu trả lời đơn giản. Phân tích dựa trên các bằng chứng lịch sử cho thấy mỗi cá nhân đều có những đóng góp và tuyên bố riêng, nhưng giá trị của những tuyên bố đó phụ thuộc rất nhiều vào cách chúng ta định nghĩa “đi vòng quanh thế giới” và tiêu chuẩn bằng chứng mà chúng ta yêu cầu.

Ferdinand Magellan xứng đáng được ghi nhận là người có tầm nhìn xa trông rộng, người đã lên kế hoạch và lãnh đạo phần lớn chuyến thám hiểm mang tính lịch sử này. Ông đã thực hiện những khám phá địa lý quan trọng và gần như hoàn thành một vòng quanh Trái Đất cá nhân trong suốt cuộc đời mình. Tuy nhiên, ông đã không sống sót để hoàn thành chuyến đi năm 1519-1522.
Juan Sebastián Elcano là người đã đảm nhận quyền chỉ huy trong hoàn cảnh khó khăn, đưa ra quyết định chiến lược quan trọng là tiếp tục đi về phía tây, và cuối cùng đã thành công đưa tàu Victoria trở về Tây Ban Nha, hoàn thành chuyến đi vòng quanh thế giới liên tục, được ghi nhận bằng tài liệu đầu tiên. Dựa trên định nghĩa chặt chẽ nhất về một chuyến đi duy nhất được hoàn thành và ghi nhận, Elcano giữ tuyên bố mạnh mẽ nhất.
Enrique của Malacca đại diện cho một khả năng hấp dẫn và một khía cạnh quan trọng nhưng thường bị bỏ qua của câu chuyện. Với vai trò là người phiên dịch và hành trình trước đó cùng Magellan, ông có khả năng về mặt địa lý để trở thành người đầu tiên hoàn thành một vòng tròn cá nhân quanh Trái Đất bằng cách trở về khu vực quê hương của mình. Tuy nhiên, do thiếu bằng chứng tài liệu chắc chắn về số phận của ông sau tháng 5 năm 1521, tuyên bố của ông vẫn nằm trong lĩnh vực suy đoán.

Cuối cùng, danh hiệu “người đầu tiên đi vòng quanh thế giới” phụ thuộc vào định nghĩa được ưu tiên:

Nếu định nghĩa là chỉ huy đã hoàn thành chuyến đi vòng quanh thế giới liên tục, được ghi nhận đầu tiên trở về điểm xuất phát chính thức, danh hiệu thuộc về Juan Sebastián Elcano.
Nếu định nghĩa là người đầu tiên hoàn thành một vòng tròn quanh địa cầu trong suốt cuộc đời bằng cách trở về kinh độ hoặc khu vực xuất phát của mình, Ferdinand Magellan là một ứng cử viên rất mạnh (dù có thể chưa hoàn toàn khép kín vòng tròn), và Enrique của Malacca là một khả năng hấp dẫn, thậm chí có thể sớm hơn, nhưng thiếu bằng chứng quyết định.

Sơ đồ hành trình vòng quanh thế giới của Magellan. Nguồn: glogster.com.

Thay vì chỉ tìm kiếm một cái tên duy nhất, điều quan trọng là phải thừa nhận sự đóng góp và vai trò phức tạp của cả ba nhân vật. Magellan là người khởi xướng, Elcano là người hoàn thành chuyến đi lịch sử của đoàn thám hiểm, và Enrique là nhân chứng và người tham gia quan trọng, người mà câu chuyện của ông đặt ra những câu hỏi sâu sắc về lịch sử, ký ức và sự đại diện.

Câu chuyện về chuyến đi vòng quanh thế giới đầu tiên không chỉ là về việc ai về đích trước, mà còn là về lòng dũng cảm, sự bền bỉ, xung đột, khám phá và sự tương tác phức tạp giữa các nền văn hóa trong một thời đại định hình lại thế giới.

Nó cũng là một lời nhắc nhở về bản chất của việc tìm hiểu lịch sử: sự phụ thuộc vào bằng chứng, những thách thức trong việc giải thích các nguồn tài liệu rời rạc hoặc mâu thuẫn, ảnh hưởng của các câu chuyện và thành kiến, và tầm quan trọng của việc xác định rõ ràng các thuật ngữ khi ghi nhận những “lần đầu tiên” trong lịch sử.

Kỳ 1 – Tiền đề lịch sử và cạm bẫy định nghĩa

Kỳ 2 – Ferdinand Magellan – Người Khai Mở Không Trọn Vẹn

Kỳ 3 – Juan Sebastián Elcano: Người Hoàn Tất Hành Trình

Kỳ 4 – Enrique của Malacca: Người Phiên Dịch Huyền Bí