Những gương mặt trên đường Thương Khó

Ba-ra-ba

Tên “Ba-ra-ba” có nguồn gốc từ tiếng Aram Bar-Abba, nghĩa là “con của cha” – một cách gọi rất phổ thông và thân thuộc. Thế nhưng trong câu chuyện Thương Khó, Ba-ra-ba là một nhân vật đầy nghịch lý. Ông là kẻ nổi loạn, bị bắt vì tội giết người và phản loạn chống lại Đế quốc Rô-ma (Mc 15,7). Còn Đức Giê-su thì vô tội. Thế nhưng, khi dân chúng được chọn một người để tha theo truyền thống Lễ Vượt Qua, họ đã hô to chọn Ba-ra-ba – và nộp Đức Giê-su để chịu đóng đinh (Mt 27,20-26).

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Ba-ra-ba không nói lời nào, nhưng sự hiện diện của ông vang lên như một nghịch lý của công lý: kẻ có tội được tha, người vô tội bị kết án. Và đó cũng là bản chất của Tin Mừng: Đức Giê-su chịu chết thay cho tội nhân. Ông được tha vì Chúa bị đóng đinh thay.

Ba-ra-ba – kẻ nổi loạn được tha thay vì Đức Giê-su. Gương mặt ông chất chứa cả sự bàng hoàng lẫn một câu hỏi lớn: tại sao ta sống mà Người phải chết? Ảnh do OpenAI tạo.

Tôi là ai? Tôi là Ba-ra-ba. Tôi là kẻ đã được tha, không vì công trạng, mà vì có Đấng khác đã gánh lấy bản án của tôi. Câu chuyện của ông là một bài học sâu sắc về ân sủng: Ơn cứu độ không đến từ việc tôi xứng đáng, mà từ lòng thương xót của Thiên Chúa.

Tên trộm dữ

Ngược lại với tên trộm lành (Dismas), tên trộm còn lại – theo truyền thống gọi là Gestas, nghĩa là “người lừa đảo” – đã tận dụng những giây phút cuối đời không để sám hối, mà để tiếp tục chế nhạo Thiên Chúa. Dù đang hấp hối, ông vẫn nói với Đức Giê-su: “Nếu ông là Đấng Ki-tô, hãy cứu lấy mình và chúng tôi!” (Lc 23,39). Một câu nói tưởng là khẩn cầu, nhưng thực ra là giễu cợt, mang tâm thức đòi hỏi phép lạ hơn là đức tin.

Ông không chối rằng mình có tội, nhưng ông không nhận ra ân sủng, không sám hối, và không tin. Trong hai người cùng chung một bản án, một người được cứu – một người không. Không phải vì Đức Giê-su thiên vị, mà vì cánh cửa lòng chỉ mở khi ta muốn mở.

Tôi có thể là Gestas – khi tôi để lòng mình chai cứng, khi tôi đòi hỏi Thiên Chúa làm theo ý mình, khi tôi dùng đau khổ như lý do để chối bỏ Chúa. Thập Giá không cứu được ai, nếu lòng người không biết khiêm nhường mở ra để đón nhận.

Caipha

Tên “Caipha” có thể mang nghĩa là “đá” hoặc “người vững chắc”. Ông là thượng tế tối cao trong thời Đức Giê-su chịu nạn, người lãnh đạo Thượng Hội Đồng và là người chủ trì phiên xử tôn giáo chống lại Đức Giê-su.

Caipha không ngu dốt hay ác độc theo kiểu cảm tính. Ông thực dụng. Ông nói: “Thà một người chết thay cho dân còn hơn toàn dân bị tiêu diệt” (Ga 11,50). Trong tư duy chính trị tôn giáo, ông tin mình làm điều cần thiết để bảo vệ trật tự xã hội, bảo vệ Đền Thờ, bảo vệ dân tộc khỏi bị Rô-ma tiêu diệt.

Nhưng vấn đề là: ông sẵn sàng hi sinh sự thật để bảo vệ hệ thống. Và khi đối diện với Đức Giê-su, ông không lắng nghe, không đặt câu hỏi, chỉ tìm cớ kết tội.

“Thà một người chết thay cho dân!” – Caipha, thượng tế thời ấy, đã chọn bảo vệ cơ chế thay vì sự thật. Ảnh do OpenAI tạo.

Tôi cũng có thể là Caipha – khi tôi chọn điều có vẻ “lợi ích chung” hơn là sự thật, khi tôi đánh đổi công lý vì sự ổn định, vì địa vị, vì tập thể, khi tôi sợ mất chỗ đứng đến mức không còn nghe được tiếng Thiên Chúa.

An-nas

Tên “An-nas” (Hán ngữ gọi là Hán-nan) có nghĩa là “ân sủng” hay “ân huệ”, nhưng đời sống của ông là một nghịch lý với tên mình. Là nhạc phụ của Caipha, từng giữ chức thượng tế, và vẫn giữ ảnh hưởng lớn trong tôn giáo thời đó.

Chính ông là người đầu tiên Đức Giê-su bị đưa đến sau khi bị bắt (Ga 18,13). Ông như bóng tối phía sau chính trị tôn giáo, người không cần tìm hiểu sự thật, nhưng đã sẵn định kết cuộc.

An-nas là khuôn mặt của quyền lực tôn giáo biến chất, người từng đứng trước đền thờ, nhưng không còn nhìn thấy Thiên Chúa đang đứng trước mặt mình.

An-nas – gương mặt của quyền lực tôn giáo khép kín, không nói nhiều nhưng âm thầm góp phần đẩy Đức Giê-su vào Thập Giá. Ảnh do OpenAI tạo.

Tôi có thể là An-nas, khi tôi dùng đạo để xét đoán người khác, khi tôi để “cơ cấu tôn giáo” trở nên cái cớ che lấp sự thật, khi tôi từ chối gặp gỡ Đức Ki-tô thực sự trong đời sống.

Si-môn Ky-rê-nê

Tên “Si-môn” – như Phê-rô – có nghĩa là “nghe lời” hoặc “vâng phục”. “Ky-rê-nê” là thành phố ở Bắc Phi, nơi có đông người Do Thái kiều cư.

Ông không theo Chúa từ trước, không phải môn đệ, không có động cơ thiêng liêng. Ông chỉ đi ngang qua – và bị lính bắt vác Thập Giá đỡ cho Đức Giê-su (Mc 15,21). Một sự ép buộc, một tai nạn, một cuộc gặp gỡ không hề chủ ý. Nhưng đó lại là khoảnh khắc định mệnh.

Si-môn không nói gì. Nhưng sự im lặng của ông là tiếng nói của người được biến đổi nhờ tiếp xúc với đau khổ của Thiên Chúa. Theo truyền thống, các con ông là Alexander và Ruphô trở thành Kitô hữu (x. Mc 15,21; Rm 16,13).

Không ai mong mình phải vác Thập Giá, nhưng Si-môn Ky-rê-nê đã trở nên người đầu tiên chia sẻ gánh nặng với Chúa. Ảnh do OpenAI tạo.

Tôi có thể là Si-môn – đang đi trên con đường riêng, bất ngờ bị ép vác thập giá – nghĩa là gặp đau khổ, nghịch cảnh, thử thách. Nhưng nếu tôi không chạy trốn, nếu tôi vác lấy, chính Thập Giá ấy có thể biến đổi đời tôi.

Đám đông dân chúng

Họ từng reo hò: “Hoan hô Con vua Đa-vít!”, nhưng chỉ vài ngày sau, họ lại gào thét: “Đóng đinh nó vào thập giá!” (Mt 27,23). Đám đông là thế: hứng khởi theo cảm tính, dễ bị xúi giục, và không trung thành với sự thật.

Không ai trong số họ chịu trách nhiệm, nhưng tất cả họ góp phần. Họ không hành hình Chúa, nhưng trao quyền cho sự dữ bằng cách thinh lặng hoặc hùa theo.

Tôi có thể là đám đông, khi tôi để người khác nghĩ giùm, chọn giùm, hành động giùm – khi tôi từ chối tự xét và theo lẽ phải.

Các lính Rô-ma

Họ không biết gì về Kinh Thánh, không quan tâm đến Mê-si-a, không hận thù Đức Giê-su – nhưng họ hành hình Ngài, đánh đập, đội mão gai, chế giễu, thi hành mệnh lệnh. Một phần họ là nạn nhân của cơ chế. Nhưng cũng là tác nhân của bạo lực vô cảm.

Chỉ có một người lính – viên đại đội trưởng – sau khi chứng kiến cái chết của Chúa, đã thốt lên: “Quả thật, người này là Con Thiên Chúa!” (Mt 27,54).

Tôi có thể là lính – khi tôi vô cảm, khi tôi làm theo mà không hỏi lại lương tâm, khi tôi coi sự ác là công việc thường ngày.

Kết lời

Từng gương mặt trên đường Thương Khó là một tấm gương để ta soi lại mình: Giu-đa thất vọng, Phê-rô chối bỏ, Ma-đa-lê-na yêu mến, Gio-an trung thành, Ba-ra-ba được tha, Caipha mưu tính, Si-môn vác đỡ, đám đông thờ ơ… Tôi là ai trong hành trình ấy?

Thập Giá không chỉ là câu chuyện của Đức Giê-su, mà là câu chuyện của mỗi chúng ta. Và câu hỏi vẫn còn đó: tôi sẽ đứng ở đâu khi Con Người bước qua giữa thế giới này – mang gương mặt của người nghèo, người bị bỏ rơi, người bị kết án oan uổng, hay chính là Lời Sự Thật mà tôi từng nghe nhưng không dám sống?