Hành trình hình thành và hợp nhất toàn quốc
Hội đồng Giám mục Việt Nam (HĐGMVN) là tổ chức tập hợp các giám mục đang thi hành nhiệm vụ tại các giáo phận Việt Nam để cùng nhau tổ chức đời sống Giáo hội, hỗ trợ sứ vụ rao giảng Tin Mừng và khai triển việc phục vụ các thiện ích cho cộng đồng Dân Chúa trong tinh thần liên đới, hiệp thông và tập thể (xem Giáo luật số 447).
HĐGMVN là pháp nhân trong Hội Thánh Công giáo (Giáo luật điều 449, triệt 2).
Ngày 24/11/1960, Thánh Gioan XXIII Giáo hoàng ban Tông sắc Venerabilium Nostrorum thiết lập Hàng Giáo phẩm Việt Nam.
Ngày 31/1/1964, các giáo phận tại miền Nam Việt Nam thành lập Hội đồng Giám mục Miền Nam Việt Nam, do Đức Tổng Giám mục Phaolô Nguyễn Văn Bình (Tổng giáo phận Sài Gòn) làm Chủ tịch. Tuy nhiên, vì hoàn cảnh đất nước chia cắt, tổ chức này mang tính khu vực và tạm thời.
Đến ngày 24/4/1980, toàn thể 33 Giám mục của 25 giáo phận từ cả ba giáo tỉnh đã họp Đại hội lần đầu tiên tại Hà Nội để thành lập Hội đồng Giám mục Việt Nam thống nhất toàn quốc.
Ảnh lưu niệm Đại hội lần thứ nhất của Hội đồng Giám mục Việt Nam năm 1980, diễn ra tại Tòa Giám mục Hà Nội, quy tụ 33 giám mục trên toàn quốc. Ảnh chụp cùng Thủ tướng Phạm Văn Đồng.
Theo cách tính của tôi – người viết bài này – năm 2025 đánh dấu 45 năm kể từ khi Hội đồng Giám mục Việt Nam thực sự được thiết lập và hoạt động như một tổ chức toàn quốc, đại diện chính thức cho toàn thể hàng giáo phẩm Việt Nam.
Tuy nhiên, trong các văn kiện và sinh hoạt chính thức gần đây, Hội đồng Giám mục Việt Nam xác định năm 1960 là mốc khởi đầu – năm Thánh Gioan XXIII thiết lập Hàng Giáo phẩm Việt Nam. Do đó, năm 2025 cũng là dịp kỷ niệm 65 năm thành lập. Trong khuôn khổ phiên họp toàn thể lần thứ tư tại Vatican, Đức Tổng Chủ tịch HĐGMVN đã thông báo về sự kiện đặt và làm phép tượng đài Đức Mẹ La Vang tại Vườn Vatican như một điểm nhấn của dịp kỷ niệm trọng đại này.
Đại hội năm 1980 và tổ chức ban đầu
Đầu năm 1980, tại Tòa Giám mục Hà Nội, 8 giám mục đại diện cho 3 giáo tỉnh họp hội nghị trù bị chuẩn bị cho Đại hội chính thức lập ra HĐGMVN.
Từ ngày 24/4–01/5/1980, tại Tòa Giám mục Hà Nội, 33 Giám mục của 25 giáo phận Việt Nam lúc bấy giờ họp Đại hội lần thứ nhất Hội đồng Giám mục Việt Nam và bầu ra Ban Thường vụ, gồm:
- Đức Thầy Giuse Maria Trịnh Văn Căn – Hồng y đẳng linh mục hiệu tòa Santa Maria in Via – Tổng Giám mục Tổng giáo phận Hà Nội – Chủ tịch HĐGMVN
- Đức Thầy Phaolô Nguyễn Văn Bình – Tổng Giám mục TGP Sài Gòn – Phó Chủ tịch I
- Đức Thầy Philipphê Nguyễn Kim Điền – Tổng Giám mục TGP Huế – Phó Chủ tịch II
- Đức Thầy Giuse Nguyễn Tùng Cương – Giám mục Hải Phòng – Tổng Thư ký
- Đức Thầy Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng – Giám mục Bắc Ninh – Phó Tổng Thư ký giáo tỉnh Hà Nội
- Đức Thầy Phanxicô Xaviê Nguyễn Quang Sách – Giám mục phó Đà Nẵng – Phó Tổng Thư ký giáo tỉnh Huế
- Đức Thầy Emmanuel Lê Phong Thuận – Giám mục phó Cần Thơ – Phó Tổng Thư ký giáo tỉnh Sài Gòn
- Đức Thầy Gioan Baotixita Bùi Tuần – Giám mục phó Long Xuyên – Chủ tịch Ủy ban Phụng Tự
- Đức Thầy Phaolô Huỳnh Đông Các – Giám mục Quy Nhơn – Chủ tịch Ủy ban Linh mục, tu sĩ và chủng sinh
- Đức Thầy Giuse Phan Thế Hinh – Giám mục Hưng Hóa – Chủ tịch Ủy ban Giáo dân
HĐGMVN ra Thư Chung đầu tiên, loan báo thành lập HĐGMVN và chuẩn bị chuyến Ad Limina theo giáo luật, đồng thời đưa ra đường hướng mục vụ là:
“Sống Phúc Âm giữa lòng dân tộc để phục vụ hạnh phúc của đồng bào.”
Tổ chức và vai trò hiện nay
Đến nay, HĐGMVN đã trải qua XIV nhiệm kỳ (mỗi nhiệm kỳ 3 năm), ra 12 Thư Chung, tổ chức 7 chuyến Ad Limina theo giáo luật.
Về cơ cấu tổ chức, gồm Ban Thường vụ và 17 Ủy ban chuyên trách: Giáo lý Đức tin, Kinh Thánh, Phụng Tự, Nghệ thuật Thánh, Thánh nhạc, Loan báo Tin Mừng, Giáo sĩ và chủng sinh, Tu sĩ, Giáo dân, Truyền thông xã hội, Giáo dục Công giáo, Mục vụ Giới trẻ, Văn hóa, Công lý và Hòa bình, Mục vụ Gia đình, Bác ái xã hội – Caritas, Mục vụ di dân; cùng Văn phòng Mục vụ Đối thoại Liên tôn và Học viện Công giáo Việt Nam.
Trong năm 2023, Hội đồng Giám mục Việt Nam đã tổ chức Thượng Hội đồng cấp quốc gia – lần đầu tiên huy động rộng rãi các tầng lớp Dân Chúa tham gia tham vấn, nhằm đóng góp ý kiến cho Thượng Hội đồng Giám mục Thế giới với chủ đề “Hiệp hành: Hiệp thông – Tham gia – Sứ vụ”.
Bên cạnh đó, HĐGMVN còn phát triển mạng lưới truyền thông Công giáo mạnh mẽ, đặc biệt là việc ra mắt các nền tảng phát thanh trực tuyến, video mục vụ và truyền hình giáo phận, nhằm đáp ứng nhu cầu loan báo Tin Mừng trong thời đại kỹ thuật số.
HĐGMVN không chỉ là cơ quan điều phối và định hướng sinh hoạt mục vụ toàn quốc, mà còn là đại diện chính thức của Giáo hội Công giáo Việt Nam trong tương quan với Tòa Thánh, với chính quyền và với các tổ chức quốc tế. Nhờ tính hiệp thông trong tư cách tập thể, HĐGMVN giúp quy tụ và định hình đường hướng thống nhất trong các lĩnh vực then chốt như phụng vụ, giáo dục, công lý xã hội, truyền thông và văn hóa.
Các giám mục Việt Nam chụp hình lưu niệm tại Linh địa Đức Mẹ La Vang trong lễ bế mạc Hội nghị thường niên lần thứ nhất năm 2025 của Hội đồng Giám mục Việt Nam. Ở trung tâm là Đức Tổng Giám mục Marek Zalewski, sứ thần Tòa Thánh tại Việt Nam.
Quan hệ ngoại giao và bước chuyển lịch sử
Đặc biệt, ngày 27/7/2023, Việt Nam và Tòa Thánh đã chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao thường trú – một sự kiện lịch sử sau hơn 50 năm gián đoạn. Việc bổ nhiệm Tổng Giám mục Marek Zalewski làm Khâm sứ thường trú tại Hà Nội không chỉ thể hiện sự tín nhiệm từ phía Tòa Thánh mà còn mở ra cơ hội hợp tác sâu sắc hơn giữa hai bên. Trong tiến trình này, HĐGMVN đóng vai trò cầu nối trung gian quan trọng, góp phần ổn định tương quan và đại diện cho nguyện vọng của cộng đồng Công giáo trong nước trước Nhà nước và quốc tế.
Sự kiện thiết lập quan hệ ngoại giao thường trú không chỉ mang ý nghĩa chính trị – tôn giáo, mà còn mở ra những triển vọng cụ thể cho đời sống Giáo hội tại Việt Nam: việc bổ nhiệm giám mục có thể diễn ra nhanh chóng và minh bạch hơn; các chương trình huấn luyện linh mục, tu sĩ và giáo lý viên sẽ có điều kiện kết nối với các học viện Công giáo toàn cầu; các hoạt động từ thiện, giáo dục và y tế do Giáo hội điều hành sẽ được bảo đảm pháp lý và hỗ trợ hành chính nhiều hơn.
Trong bối cảnh đó, vai trò điều phối và đại diện của HĐGMVN càng trở nên trọng yếu: vừa bảo vệ tính chính thống và hiệp nhất trong nội bộ Giáo hội, vừa đóng vai trò đồng hành, tư vấn và trung gian với chính quyền dân sự. HĐGMVN sẽ là cơ quan hoạch định chiến lược mục vụ quốc gia, đồng thời là tiếng nói trách nhiệm của người Công giáo Việt Nam trước những vấn đề lớn của đất nước và thế giới.
Dẫu tính theo mốc nào – 1960 hay 1980 – thì Hội đồng Giám mục Việt Nam vẫn luôn là chiếc nhịp cầu giữa Giáo hội và dân tộc, giữa Phúc Âm và cuộc sống. Từ những ngày đầu đầy thử thách đến thời đại mới đầy đổi thay, HĐGMVN vẫn hiệp hành, khiêm nhường và phụng sự. Xin cho Hội đồng luôn vững bước trên hành trình phục vụ Chúa Kitô và đồng bào Việt Nam.
Khám phá thêm từ Đường Chân Trời
Đăng ký để nhận các bài đăng mới nhất được gửi đến email của bạn.