1. Nguồn Gốc Lịch Sử và Hành Trình Khám Phá
“Ngụy Tin Mừng Phêrô có thể đã được viết vào khoảng năm 150 trong bối cảnh Kitô giáo đang phát triển và đa dạng hóa mạnh mẽ.”
Vào thời kỳ này, chưa có sự thống nhất về các bản văn chính thống của Kitô giáo. Do đó, có nhiều tài liệu, trong đó có các ngoại thư như Ngụy Tin Mừng Phêrô, được lưu truyền và sử dụng bởi nhiều cộng đồng khác nhau. Tác phẩm này xuất hiện trong giai đoạn mà Kitô giáo phải đối mặt với nhiều thách thức về việc hình thành chính thống và các quan điểm dị giáo.
Văn bản này từng được nhắc đến bởi Serapion của Antioch – một Giám mục sống vào khoảng năm 200 SCN. Ông ban đầu cho phép các cộng đồng đọc văn bản này nhưng sau đó đã cấm vì lo ngại rằng nó chứa đựng những yếu tố lạc giáo. Sử gia Giáo hội Eusebius thành Caesarea, trong tác phẩm “Lịch sử Giáo hội” (khoảng năm 324 ), đã đề cập rằng Giám mục Serapion đã lo ngại về nội dung lạc giáo có thể ảnh hưởng đến cộng đoàn.
Sau khi biến mất trong suốt nhiều thế kỷ, Ngụy Tin Mừng Phêrô được tái khám phá vào năm 1886 tại Akhmim, Ai Cập, bởi nhà khảo cổ người Pháp Urbain Bouriant. Phát hiện này, là một phần của bộ sưu tập gồm các bản văn cổ, đã làm sống lại các cuộc tranh luận về tầm quan trọng và giá trị của văn bản đối với Kitô giáo sơ khai. Giáo sư James A. Kelhoffer từ Đại học Uppsala nhận xét:
“Khám phá tại Akhmim đã cung cấp bằng chứng vật chất đầu tiên về sự tồn tại của Ngụy Tin Mừng Phêrô, mở ra một chương mới trong nghiên cứu về văn học Kitô giáo thời kỳ đầu.”
Một
Một mảnh của bản thảo Ngụy Tin Mừng Phêrô, được tìm thấy tại Akhmim (1893) Hình wiki
2. Nội Dung Của Ngụy Tin Mừng Phêrô và Những Điểm Khác Biệt
2.1. Bảng Đối Chiếu Chi Tiết Giữa Ngụy Tin Mừng Phêrô và Các Sách Tin Mừng Chính Thống
| Điểm tương đồng | Ngụy Tin Mừng Phêrô | Mátthêu | Máccô | Luca | Gioan |
|---|---|---|---|---|---|
| Philatô giao Chúa Giêsu cho dân chúng | “Philatô đứng dậy; rồi ra lệnh cho Chúa Giêsu bị đóng đinh.” | “Và sau khi đánh đòn Người, ông giao Người để đóng đinh.” (Mt 27:26) | “Philatô… giao Đức Giêsu để chịu đóng đinh.” (Mc 15:15) | “Philatô… giao Giêsu cho họ để họ xử tử Người.” (Lc 23:24-25) | “Rồi Philatô giao Người để đóng đinh.” (Ga 19:16) |
| Chúa Giêsu bị chế nhạo là “Vua dân Israel” | “Và họ nói: ‘Hãy xét xử công minh, hỡi vua dân Y-sơ-ra-ên.'” | “Họ đặt một vòng gai trên đầu Ngài… Họ nhạo báng Ngài: ‘Chào vua dân Do Thái!'” (Mt 27:29) | “Họ khoác cho Người áo choàng… và bắt đầu chào: ‘Chào vua dân Do Thái!'” (Mc 15:18) | “Nếu ông là vua dân Do Thái, hãy tự cứu mình đi.” (Lc 23:37) | “Họ nói: ‘Chào vua dân Do Thái!’ và tát vào mặt Người.” (Ga 19:3) |
| Đóng đinh giữa hai tên gian phi | “Họ mang đến hai tên gian phi và đóng đinh Chúa ở giữa chúng.” | “Họ đóng đinh Người với hai tên gian phi.” (Mt 27:38) | “Cùng đóng đinh Người là hai tên gian phi.” (Mc 15:27) | “Cả hai tên gian phi đều bị đóng đinh cùng Người.” (Lc 23:33) | “Với Người bị đóng đinh hai người khác, một ở mỗi bên.” (Ga 19:18) |
| Một tên gian phi ăn năn | “Một tên gian phi trách mắng họ, nói rằng… ‘người này là Đấng Cứu Rỗi của loài người.'” | Không có | Không có | “Một trong hai tên gian phi đã mắng:… ‘Lạy Ngài, xin nhớ đến con khi Ngài vào Nước Ngài.'” (Lc 23:39-43) | Không có |
| Bóng tối bao phủ | “Lúc đó là giữa trưa và bóng tối bao trùm khắp xứ Giu-đê.” | “Từ giờ thứ sáu, bóng tối bao trùm khắp mặt đất cho đến giờ thứ chín.” (Mt 27:45) | “Từ giờ thứ sáu, bóng tối bao trùm khắp đất cho đến giờ thứ chín.” (Mc 15:33) | “Từ giờ thứ sáu, bóng tối bao trùm toàn xứ cho đến giờ thứ chín.” (Lc 23:44) | Không có |
| Bức màn đền thờ bị xé làm đôi | “Và trong giờ đó, bức màn trong đền thờ Giêrusalem bị xé làm đôi.” | “Bức màn đền thờ bị xé làm đôi từ trên xuống dưới.” (Mt 27:51) | “Bức màn trong đền thờ bị xé làm đôi từ trên xuống.” (Mc 15:38) | “Bức màn trong đền thờ bị xé làm đôi.” (Lc 23:45) | Không có |
| Giuse Arimathêa xin xác Chúa Giêsu | “Ông Giuse… đến gặp Philatô và xin xác Chúa để mai táng.” | “Giuse đến xin xác Đức Giêsu.” (Mt 27:57-58) | “Giuse… xin xác Đức Giêsu.” (Mc 15:43-45) | “Giuse đến xin xác Chúa Giêsu.” (Lc 23:50-52) | “Giuse… xin phép Philatô để lấy xác Đức Giêsu.” (Ga 19:38) |
| Người Do Thái lo lắng về sự phục sinh | “Các trưởng lão… lo sợ rằng Người sẽ sống lại.” | “Các thầy tế lễ… nhớ lại lời Chúa nói rằng: ‘Sau ba ngày ta sẽ sống lại.'” (Mt 27:62-64) | Không có | Không có | Không có |
| Lính canh giữ mộ | “Philatô ra lệnh cho lính canh giữ mộ.” | “Philatô… ra lệnh canh giữ mộ thật cẩn thận.” (Mt 27:62-66) | Không có | Không có | Không có |
| Phụ nữ đến mộ | “Maria Mađalêna… và những phụ nữ khác đến mộ.” | “Đến mộ sáng sớm vào ngày đầu tuần.” (Mt 28:1) | “Sáng sớm, họ đến mộ.” (Mc 16:1) | “Ngày đầu tuần… họ đến mộ.” (Lc 24:1) | “Sáng sớm, Maria Mađalêna đến mộ.” (Ga 20:1) |
| Mộ trống | “Họ đến và thấy ngôi mộ đã mở.” | “Người không có ở đây; Người đã sống lại.” (Mt 28:6-7) | “Người đã sống lại, không còn ở đây.” (Mc 16:6-7) | “Người không còn ở đây; Người đã sống lại.” (Lc 24:5-7) | “Họ đến và thấy đá đã lăn khỏi mộ.” (Ga 20:1-10) |
2.2. Những Nét Độc Đáo Của Ngụy Tin Mừng Phêrô
- Philatô không rửa tay: Trong Ngụy Tin Mừng Phêrô, không có chi tiết Philatô rửa tay để phủ nhận trách nhiệm như được miêu tả trong Tin Mừng Mátthêu.
- Hêrôđê muốn mai táng Giêsu: Văn bản miêu tả Hêrôđê thể hiện mong muốn mai táng Chúa Giêsu theo luật Sa-bát, chi tiết không có trong các Tin Mừng chính thống.
- Hai người đàn ông từ trời và thập giá biết nói: Văn bản mô tả hai người đàn ông giáng xuống với ánh sáng lớn từ trời, cùng với thập giá phát ra tiếng nói: “Các ngươi đã rao giảng cho những người ngủ.” Những chi tiết này nhấn mạnh yếu tố thần bí của sự Phục Sinh.
- Chúa Giêsu được “cất lên”: Sau khi nói lời cuối cùng, Chúa Giêsu được “cất lên”, một cách diễn đạt không được tìm thấy trong các Tin Mừng chính thống.
“Người đã cất tiếng nói: ‘Quyền năng của ta, quyền năng của ta, tại sao Ngài đã bỏ ta?’ và rồi Người được cất lên.”
3. Giá Trị Lịch Sử và Thần Học
3.1. Giá trị lịch sử
Ngụy Tin Mừng Phêrô giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách mà các cộng đồng Kitô hữu sơ khai diễn giải cuộc đời, cái chết và sự phục sinh của Chúa Giêsu. Nó cung cấp bằng chứng cho sự đa dạng trong truyền thống đức tin của thế kỷ II và cho thấy rằng sự thống nhất về tín lý không phải lúc nào cũng tồn tại.
“Ngụy Tin Mừng Phêrô cung cấp cái nhìn quý giá về sự đa dạng của niềm tin và thực hành Kitô giáo trong thế kỷ II, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình hình thành chính thống giáo lý.”
3.2. Giá trị thần học
Ngụy Tin Mừng Phêrô không chỉ cung cấp những góc nhìn mới về bản tính và cuộc đời của Chúa Giêsu mà còn làm phong phú thêm bức tranh thần học Kitô giáo với nhiều chi tiết khác biệt:
- Phát triển Kitô học: Văn bản cung cấp cái nhìn khác biệt về bản tính của Chúa Giêsu, đặc biệt nhấn mạnh vào sự chịu đựng khổ nạn mà không biểu hiện đau đớn, điều này gợi nhớ đến học thuyết Docetism. Theo học thuyết này, Giêsu chỉ có vẻ ngoài là con người, còn bản chất thần linh của Người không bị ảnh hưởng bởi đau khổ vật lý.
- Thần học về Phục Sinh: Ngụy Tin Mừng Phêrô mô tả sự Phục Sinh với nhiều yếu tố huyền bí, nhấn mạnh quyền năng siêu nhiên của Chúa Giêsu. Ví dụ, sự kiện thập giá biết nói đã khiến nhiều nhà thần học phải suy ngẫm về vai trò và ý nghĩa của thập giá trong sự cứu độ.
- Vai trò của phụ nữ: Nhân vật Maria Mađalêna và những phụ nữ khác đóng vai trò quan trọng trong việc chứng kiến ngôi mộ trống và loan báo sự phục sinh của Chúa. Sự miêu tả này nhấn mạnh tầm quan trọng của phụ nữ trong cộng đồng Kitô giáo thời kỳ đầu, cho thấy rằng phụ nữ đã đóng góp quan trọng trong việc truyền bá đức tin.
- Sự cứu độ qua thập giá: Thập giá được miêu tả như có khả năng tự nói, thể hiện vai trò vượt trên cả biểu tượng của sự chịu đựng và hành hình. Đây là một hình ảnh đầy ý nghĩa, nhấn mạnh quyền năng siêu nhiên và ý nghĩa cứu độ mà thập giá mang lại.
4. Quan Điểm Của Giáo Hội Công Giáo
Giáo hội Công giáo không công nhận Ngụy Tin Mừng Phêrô là một phần của Kinh Thánh chính thống, như đã được khẳng định trong tài liệu Dei Verbum của Công đồng Vatican II (1965), trong đó chỉ có 27 sách của Tân Ước được công nhận là có thẩm quyền giáo huấn. Tuy nhiên, Giáo hội không phủ nhận giá trị lịch sử và văn học của văn bản này.
Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI, trong cuốn “Giêsu thành Nazareth”, đã thừa nhận rằng Ngụy Tin Mừng Phêrô là một nguồn tài liệu quý giá để hiểu về sự phát triển của truyền thống Tin Mừng trong thế kỷ II.
“Mặc dù nó không có cùng thẩm quyền với các Tin Mừng chính thức, nhưng giá trị lịch sử của Ngụy Tin Mừng Phêrô là không thể phủ nhận.”
5. Đóng Góp Cho Nền Thần Học Kitô Giáo
- Phát triển Kitô học: Bản văn cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách hiểu bản tính của Chúa Giêsu trong một số cộng đoàn Kitô hữu thế kỷ II, nhấn mạnh vào khía cạnh thần thánh vượt trên nỗi đau thể xác của Người.
- Thần học về Phục Sinh: Phiên bản của Ngụy Tin Mừng Phêrô về sự Phục Sinh bao gồm những yếu tố thần kỳ như hai thiên thần hạ xuống và cây thập giá biết nói. Điều này làm phong phú thêm bức tranh về sự Phục Sinh.
- Vai trò của phụ nữ trong giáo hội sơ khai: Việc nhấn mạnh vai trò của phụ nữ, đặc biệt là Maria Mađalêna, thể hiện sự ghi nhận vai trò quan trọng của họ trong cộng đồng Kitô giáo sơ khai.
- Sự cứu độ qua thập giá: Cái nhìn sâu sắc về vai trò của thập giá như là biểu tượng của sự cứu độ, thậm chí nó còn có khả năng tự phát ngôn, thể hiện quyền năng và tầm quan trọng của thập giá trong giáo lý Kitô giáo.
6. Quan Điểm Tranh Cãi và Nghiên Cứu Tiếp Theo
Ngụy Tin Mừng Phêrô, dù không được công nhận chính thức, vẫn có một vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu về Kitô giáo sơ khai. Các yếu tố thần bí, như thập giá biết nói và sự tham gia của Hêrôđê trong việc mai táng Giêsu, đã khiến nhiều nhà thần học phải suy nghĩ sâu hơn về cách diễn giải cuộc đời và sự phục sinh của Chúa Giêsu.
“Ngụy Tin Mừng Phêrô là minh chứng cho sự đa dạng trong niềm tin Kitô giáo thời kỳ đầu, giúp chúng ta mở rộng sự hiểu biết về Kitô giáo trong bối cảnh lịch sử và thần học.”
Việc nghiên cứu các văn bản như Ngụy Tin Mừng Phêrô giúp làm rõ hơn về những luồng tư tưởng khác biệt trong Kitô giáo, mở ra các hướng nghiên cứu mới về đức tin và thần học.
7. Kết Luận
Ngụy Tin Mừng Phêrô là một trong những tác phẩm ngoại thư quan trọng nhất của Kitô giáo sơ khai, mang lại cái nhìn phong phú và đa chiều về cuộc đời, cái chết và sự phục sinh của Chúa Giêsu. Mặc dù không được Giáo hội Công giáo chính thức công nhận là một phần của Kinh Thánh, nhưng văn bản này vẫn cung cấp nhiều thông tin quý báu về truyền thống tôn giáo, những thách thức và sự đa dạng trong tín lý của Kitô giáo thế kỷ II.
Những yếu tố thần bí và khác biệt của Ngụy Tin Mừng Phêrô không chỉ phản ánh bối cảnh tôn giáo và văn hóa đặc thù mà còn mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới trong thần học. Đây là một tác phẩm quan trọng để giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự phát triển của Kitô giáo sơ khai và các luồng tư tưởng khác nhau đã góp phần hình thành nên đức tin Kitô giáo ngày nay.
Khám phá thêm từ Đường Chân Trời
Đăng ký để nhận các bài đăng mới nhất được gửi đến email của bạn.
