Thông Điệp FRATELLI TUTTI (Hỡi tất cả anh em)

Ngày 3 tháng 10 năm 2020, tại thành Assisi linh thiêng, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã ban hành Thông điệp xã hội thứ ba với tựa đề Fratelli Tutti – “Tất cả anh em”. Thông điệp này ra đời trong bối cảnh nhân loại phải đối diện với đại dịch, bất ổn xã hội, khủng hoảng môi trường, và những vết thương do phân cực, chia rẽ để lại. Bên cạnh đó, sự phát triển của kỹ thuật số cùng toàn cầu hoá lại kéo theo nguy cơ con người trở nên xa lạ với chính mình, thu mình trong chủ nghĩa cá nhân, khép lại trước tha nhân. Trước hiện trạng ấy, Thông điệp Fratelli Tutti vang lên như một tiếng chuông tỉnh thức, kêu gọi mỗi người mở lòng đón nhận người khác như anh chị em, cùng chung một nguồn gốc, một vận mệnh trong đại gia đình nhân loại.

Lời mời gọi ấy không giới hạn trong nội bộ Giáo hội, nhưng lan toả tới toàn thể nhân loại, không phân biệt tín ngưỡng, văn hoá, chủng tộc hay địa vị xã hội. Như Thánh Phanxicô Assisi đã bước qua mọi hàng rào để trở nên anh em với tất cả, Thông điệp khẳng định rằng, chỉ khi chấp nhận người khác như một phần của chính mình, con người mới có thể tìm thấy ý nghĩa, sự bình an và hạnh phúc thực sự. Đức Giê-su Ki-tô – Con Thiên Chúa và là Chúa chúng ta đã sống trọn vẹn mầu nhiệm này khi tự nguyện hạ mình trở thành người phàm, chia sẻ phận người, đón nhận mọi người, nhất là người bị bỏ rơi, yếu thế, người khác biệt.

Trên nền tảng thần học về con người được dựng nên giống hình ảnh Thiên Chúa (imago Dei – Latinh), Thông điệp Fratelli Tutti xác tín: mọi cá nhân đều mang một phẩm giá bất khả xâm phạm, bất kể hoàn cảnh, địa vị, màu da hay tôn giáo. Đó là nền móng vững chắc của tình huynh đệ phổ quát (fraternitas universalis – Latinh). Từ đây, phát sinh một trách nhiệm liên đới sâu sắc: không ai có thể sống một mình hoặc chỉ cho riêng mình, nhưng luôn hướng về cộng đồng, liên kết, nâng đỡ và phục vụ tha nhân. Mỗi người, trong khả năng và hoàn cảnh riêng, được mời gọi xây dựng những nhịp cầu gặp gỡ thay vì dựng lên bức tường ngăn cách.

Chính trong dụ ngôn Người Samari nhân lành (x. Lc 10,25-37), Thông điệp tìm thấy mẫu gương sáng chói cho lối sống huynh đệ không biên giới: một tấm lòng biết chạnh thương, dám dừng lại, cúi xuống, băng bó vết thương cho người đau khổ, dù đó là ai, thuộc về dân tộc, tôn giáo hay quan điểm nào. Đó là tình yêu phát xuất từ trái tim tự do, vượt qua mọi rào cản định kiến, đưa mỗi người đến gần nhau hơn, biến thế giới thành một mái nhà chung của tình bằng hữu và yêu thương.

Nền Tảng Đạo Đức và Xã Hội Mới Trong Thông Điệp Fratelli Tutti

Tình bằng hữu xã hội (amicitia socialis – Latinh) không chỉ là một khái niệm trừu tượng, mà là chiều kích nền tảng của mọi cộng đồng nhân loại. Thông điệp Fratelli Tutti kêu gọi xây dựng lại các mối quan hệ xã hội trên nguyên tắc tôn trọng, đối thoại, tha thứ và công lý. Một xã hội công bằng, vững mạnh không thể thiếu tình liên đới và sự chăm lo thực sự cho những người dễ bị tổn thương nhất, những ai thường bị gạt ra bên lề bởi nền văn hoá “phế thải” (cultura del descarte – Tây Ban Nha) hoặc chủ nghĩa thực dụng lạnh lùng.

Thông điệp không ngần ngại chỉ ra những nguy cơ lớn mà nhân loại đang phải đối mặt: sự thao túng của kinh tế thị trường, nạn bất công, phân biệt đối xử, lòng thù hận, bạo lực, khủng bố, chiến tranh, chủ nghĩa dân tộc cực đoan, cũng như nền văn hoá kỹ thuật số nhiều khi đẩy con người vào trạng thái cô lập, nghi kỵ và đánh mất ý nghĩa sống chung. Trong bối cảnh ấy, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đưa ra một đề nghị cấp thiết: phải phục hồi lại nền đạo đức liên đới, phát triển tinh thần phục vụ, tôn trọng sự thật, thúc đẩy đối thoại chân thành (dialogus – Latinh) giữa các cá nhân, cộng đồng và quốc gia.

Một xã hội thực sự nhân bản chỉ có thể hình thành khi biết vượt lên trên quyền lợi cá nhân, nhóm lợi ích hay tham vọng chính trị, để cùng nhau mưu cầu lợi ích chung (bonum commune – Latinh). Thông điệp nhấn mạnh rằng, không ai là người thừa, cũng không ai có thể bị bỏ rơi hoặc coi thường trong đại gia đình nhân loại. Điều đó đòi hỏi sự hoán cải sâu xa trong tâm hồn từng người, để biết lắng nghe, cảm thông, dám tha thứ và chủ động làm hoà, ngay cả với người đối lập.

Fratelli Tutti cũng khẳng định vai trò quan trọng của các tôn giáo trong việc xây dựng nền văn hoá đối thoại, hoà bình và nhân ái. Tôn giáo không phải là nguyên nhân của xung đột, mà ngược lại, là nguồn động lực mạnh mẽ để cổ võ công lý, bác ái, sự thật, bảo vệ sự sống (sanctitas vitae – Latinh) và phẩm giá con người. Qua những sáng kiến liên tôn như Tuyên ngôn Abu Dhabi năm 2019, Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhấn mạnh tính cấp thiết của việc cộng tác, tôn trọng lẫn nhau giữa các tôn giáo vì tương lai chung của nhân loại.

Trong viễn tượng ấy, tình bằng hữu xã hội trở thành linh hồn của mọi cơ cấu xã hội: từ đời sống gia đình, trường học, nhà máy, xí nghiệp, các tổ chức xã hội đến môi trường chính trị, kinh tế toàn cầu. Mỗi hành động bác ái, mỗi quyết định công bằng, mỗi cử chỉ lắng nghe đều góp phần xoá đi ngăn cách, hận thù, đồng thời kiến tạo nên những cộng đồng hiệp nhất, bình an. Đức Giê-su Ki-tô – Con Thiên Chúa và là Chúa chúng ta chính là mẫu gương tuyệt vời nhất cho mọi thế hệ noi theo: Ngài đã đến để phục vụ, chứ không phải để được phục vụ; Ngài hiến thân mình vì phần rỗi của mọi người (soteria – Hy Lạp).

Hành Trình Thực Hành Fratelli Tutti – Chứng Nhân Sống Động Giữa Lòng Đời

Thông điệp Fratelli Tutti không chỉ dừng lại ở những lý thuyết cao siêu, mà còn hướng dẫn từng người biến đổi đời sống thường nhật, để trở thành chứng nhân cụ thể của tình huynh đệ và bằng hữu xã hội. Việc sống tinh thần Fratelli Tutti bắt đầu từ những điều nhỏ bé: nơi gia đình, hãy tạo dựng bầu khí cảm thông, thứ tha, nâng đỡ; nơi học đường, hãy biết tôn trọng, lắng nghe, cùng nhau vượt qua khó khăn; nơi công sở, hãy hành xử công bằng, thành thực, bảo vệ quyền lợi người yếu thế; nơi xã hội, hãy mở lòng trước những ai bị loại trừ, bất công, bệnh tật, già yếu.

Mỗi người được mời gọi dấn thân thực thi công lý, bảo vệ sự sống từ lúc khởi đầu đến hồi kết, can đảm đấu tranh chống lại những bất công, phân biệt đối xử, kỳ thị. Sự lớn lao của một đời người không tuỳ thuộc vào địa vị hay sự nổi tiếng, nhưng hệ tại ở tình yêu, lòng thương xót và sự dấn thân cho người khác. Bất kỳ hành động nhỏ nào xuất phát từ tình yêu chân thành đều mang giá trị vô giá trước mặt Thiên Chúa. Sự mở rộng con tim, sẵn sàng chia sẻ, đối thoại, và làm hoà sẽ giúp mỗi người trở nên khí cụ bình an (instrumentum pacis – Latinh) của Chúa giữa lòng thế giới.

Fratelli Tutti mời gọi cộng đồng Công giáo cũng như mọi người thiện chí biết mở rộng đối thoại, không dừng lại ở những khác biệt, dám bước ra khỏi vùng an toàn để đến với người đau khổ, người bị bỏ rơi, người không có tiếng nói. Trong môi trường số, hãy sử dụng công nghệ để kết nối, nâng đỡ nhau, tránh sa vào tranh luận vô bổ hay chia rẽ. Hãy cầu nguyện cho sự hiệp nhất, xin Thần Khí Đức Chúa – Đấng an ủi yêu thương ban cho mỗi người lòng kiên nhẫn, khôn ngoan, can đảm và khiêm tốn để biết sống theo gương Đức Giê-su Ki-tô – Con Thiên Chúa và là Chúa chúng ta.

Những ai lắng nghe và thực thi Thông điệp Fratelli Tutti sẽ trở thành những ngọn đèn nhỏ thắp sáng tình huynh đệ giữa đêm tối của ích kỷ, chia rẽ và bạo lực. Sự hy sinh thầm lặng, tấm lòng bao dung, cử chỉ sẻ chia, lời nói an ủi, thái độ lắng nghe, quyết định tha thứ… tất cả đều trở thành chứng từ sống động của tình yêu Thiên Chúa trên trần gian. Khi ấy, thế giới sẽ dần được chữa lành, những vết thương chia rẽ sẽ được hàn gắn, và đại gia đình nhân loại sẽ tìm lại được niềm hy vọng, bình an và hạnh phúc bền vững.

Xin Đức Giê-su Ki-tô – Con Thiên Chúa và là Chúa chúng ta ban cho mọi người ơn nhận biết, can đảm và trung thành sống trọn vẹn tinh thần Fratelli Tutti trong mọi hoàn cảnh.